المص‌

اين کتابي است که بر تو نازل شده؛ و نبايد از ناحيه آن، ناراحتي در سينه داشته باشي! تا به وسيله آن، (مردم را از عواقب سوء عقايد و اعمال نادرستشان) بيم دهي؛ و تذکري است براي مؤمنان.

از چيزي که از طرف پروردگارتان بر شما نازل شده، پيروي کنيد! و از اوليا و معبودهاي ديگر جز او، پيروي نکنيد! اما کمتر متذکر مي‌شويد!

چه بسيار شهرها و آباديها که آنها را (بر اثر گناه فراوانشان) هلاک کرديم!و عذاب ما شب‌هنگام، يا در روز هنگامي که استراحت کرده بودند، به سراغشان آمد.

و در آن موقع که عذاب ما به سراغ آنها آمد، سخني نداشتند جز اينکه گفتند:«ما ظالم بوديم!» (ولي اين اعتراف به گناه، ديگر دير شده بود؛ و سودي به حالشان نداشت.)

به يقين، (هم) از کساني که پيامبران به سوي آنها فرستاده شدند سؤال خواهيم کرد؛ (و هم) از پيامبران سؤال مي‌کنيم!

و مسلما (اعمالشان را) با علم (خود) براي آنان شرح خواهيم داد؛ و ما هرگز غايب نبوديم (بلکه همه جا حاضر و ناظر اعمال بندگان هستيم)!

وزن کردن (اعمال، و سنجش ارزش آنها) در آن روز، حق است! کساني که ميزانهاي (عمل) آنها سنگين است، همان رستگارانند!

و کساني که ميزانهاي (عمل) آنها سبک است، افرادي هستند که سرمايه وجود خود را، بخاطر ظلم و ستمي که نسبت به آيات ما مي‌کردند، از دست داده‌اند.

ما تسلط و مالکيت و حکومت بر زمين را براي شما قرار داديم؛ و انواع وسايل زندگي را براي شما فراهم ساختيم؛ اما کمتر شکرگزاري مي‌کنيد!

ما شما را آفريديم؛ سپس صورت بندي کرديم؛ بعد به فرشتگان گفتيم: «براي آدم خضوع کنيد!» آنها همه سجده کردند؛ جز ابليس که از سجده‌کنندگان نبود.

(خداوند به او) فرمود: «در آن هنگام که به تو فرمان دادم، چه چيز تو را مانع شد که سجده کني؟» گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفريده‌اي و او را از گل!»

گفت: «از آن (مقام و مرتبه‌ات) فرود آي! تو حق نداري در آن (مقام و مرتبه) تکبر کني! بيرون رو، که تو از افراد پست و کوچکي!

گفت: «مرا تا روزي که (مردم) برانگيخته مي‌شوند مهلت ده (و زنده بگذار!)»

فرمود: «تو از مهلت داده شدگاني!»

گفت: «اکنون که مرا گمراه ساختي، من بر سر راه مستقيم تو، در برابر آنها کمين مي کنم!

سپس از پيش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان مي‌روم؛ و بيشتر آنها را شکرگزار نخواهي يافت!»

فرمود: «از آن (مقام)، با ننگ و عار و خواري، بيرون رو! و سوگند ياد مي‌کنم که هر کس از آنها از تو پيروي کند، جهنم را از شما همگي پر مي‌کنم!

و اي آدم! تو و همسرت در بهشت ساکن شويد! و از هر جا که خواستيد، بخوريد! اما به اين درخت نزديک نشويد، که از ستمکاران خواهيد بود!»

سپس شيطان آن دو را وسوسه کرد، تا آنچه را از اندامشان پنهان بود، آشکار سازد؛ و گفت: «پروردگارتان شما را از اين درخت نهي نکرده مگر بخاطر اينکه (اگر از آن بخوريد،) فرشته خواهيد شد، يا جاودانه (در بهشت) خواهيد ماند!»

و براي آنها سوگند ياد کرد که من براي شما از خيرخواهانم.

و به اين ترتيب، آنها را با فريب (از مقامشان) فرودآورد. و هنگامي که از آن درخت چشيدند، اندامشان [= عورتشان‌] بر آنها آشکار شد؛ و شروع کردند به قرار دادن برگهاي (درختان) بهشتي بر خود، تا آن را بپوشانند. و پروردگارشان آنها را نداد داد که: «آيا شما را از آن درخت نهي نکردم؟! و نگفتم که شيطان براي شما دشمن آشکاري است؟!»

گفتند: «پروردگارا! ما به خويشتن ستم کرديم! و اگر ما را نبخشي و بر ما رحم نکني، از زيانکاران خواهيم بود!»

فرمود: «(از مقام خويش،) فرود آييد، در حالي که بعضي از شما نسبت به بعض ديگر، دشمن خواهيد بود! (شيطان دشمن شماست، و شما دشمن او!) و براي شما در زمين، قرارگاه و وسيله بهره‌گيري تا زمان معيني خواهد بود.»

فرمود: «در آن [= زمين‌] زنده مي‌شويد؛ و در آن مي‌ميريد؛ و (در رستاخيز) از آن خارج خواهيد شد.»

اي فرزندان آدم! لباسي براي شما فرستاديم که اندام شما را مي‌پوشاند و مايه زينت شماست؛ اما لباس پرهيزگاري بهتر است! اينها (همه) از آيات خداست، تا متذکر (نعمتهاي او) شوند!

اي فرزندان آدم! شيطان شما را نفريبد، آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بيرون کرد، و لباسشان را از تنشان بيرون ساخت تا عورتشان را به آنها نشان دهد! چه اينکه او و همکارانش شما را مي‌بينند از جايي که شما آنها را نمي‌بينيد؛ (اما بدانيد) ما شياطين را اولياي کساني قرار داديم که ايمان نمي‌آورند!

و هنگامي که کار زشتي انجام مي‌دهند مي‌گويند: «پدران خود را بر اين عمل يافتيم؛ و خداوند ما را به آن دستور داده است!» بگو: «خداوند (هرگز) به کار زشت فرمان نمي‌دهد! آيا چيزي به خدا نسبت مي‌دهيد که نمي‌دانيد؟!»

بگو: «پروردگارم امر به عدالت کرده است؛ و توجه خويش را در هر مسجد (و به هنگام عبادت) به سوي او کنيد! و او را بخوانيد، در حالي که دين (خود) را براي او خالص گردانيد! (و بدانيد) همان گونه که در آغاز شما را آفريد، (بار ديگر در رستاخيز) بازمي‌گرديد!

جمعي را هدايت کرده؛ و جمعي (که شايستگي نداشته‌اند،) گمراهي بر آنها مسلم شده است. آنها (کساني هستند که) شياطين را به جاي خداوند، اولياي خود انتخاب کردند؛ و گمان مي‌کنند هدايت يافته‌اند!

اي فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود برداريد! و (از نعمتهاي الهي) بخوريد و بياشاميد، ولي اسراف نکنيد که خداوند مسرفان را دوست نمي‌دارد!

بگو: «چه کسي زينتهاي الهي را که براي بندگان خود آفريده، و روزيهاي پاکيزه را حرام کرده است؟!» بگو: «اينها در زندگي دنيا، براي کساني است که ايمان آورده‌اند؛ (اگر چه ديگران نيز با آنها مشارکت دارند؛ ولي) در قيامت، خالص (براي مؤمنان) خواهد بود.» اين گونه آيات (خود) را براي کساني که آگاهند، شرح مي‌دهيم!

بگو: «خداوند، تنها اعمال زشت را، چه آشکار باشد چه پنهان، حرام کرده است؛ و (همچنين) گناه و ستم بناحق را؛ و اينکه چيزي را که خداوند دليلي براي آن نازل نکرده، شريک او قرار دهيد؛ و به خدا مطلبي نسبت دهيد که نمي‌دانيد.»

براي هر قوم و جمعيتي، زمان و سرآمد (معيني) است؛ و هنگامي که سرآمد آنها فرا رسد، نه ساعتي از آن تأخير مي‌کنند، و نه بر آن پيشي مي‌گيرند.

اي فرزندان آدم! اگر رسولاني از خود شما به سراغتان بيايند که آيات مرا براي شما بازگو کنند، (از آنها پيروي کنيد؛) کساني که پرهيزگاري پيشه کنند و عمل صالح انجام دهند (و در اصلاح خويش و ديگران بکوشند)، نه ترسي بر آنهاست و نه غمناک مي شوند.

و آنها که آيات ما را تکذيب کنند، و در برابر آن تکبر ورزند، اهل دوزخند؛ جاودانه در آن خواهند ماند.

چه کسي ستمکارتر است از آنها که بر خدا دروغ مي‌بندند، يا آيات او را تکذيب مي کنند؟! آنها نصيبشان را از آنچه مقدر شده (از نعمتها و مواهب اين جهان) مي‌برند؛ تا زماني که فرستادگان ما [= فرشتگان قبض ارواح‌] به سراغشان روند و جانشان را بگيرند؛ از آنها مي‌پرسند: «کجايند معبودهايي که غير از خدا مي‌خوانديد؟! (چرا به ياري شما نمي‌آيند؟!)» مي‌گويند: «آنها (همه) گم شدند (و از ما دور گشتند!)» و بر ضد خود گواهي مي‌دهند که کافر بودند!

(خداوند به آنها) مي‌گويد: «در صف گروه‌هاي مشابه خود از جن و انس در آتش وارد شويد!» هر زمان که گروهي وارد مي‌شوند، گروه ديگر را لعن مي‌کنند؛ تا همگي با ذلت در آن قرار گيرند. (در اين هنگام) گروه پيروان درباره پيشوايان خود مي‌گويند: «خداوندا! اينها بودند که ما را گمراه ساختند؛ پس کيفر آنها را از آتش دو برابر کن! (کيفري براي گمراهيشان، و کيفري بخاطر گمراه ساختن ما.)» مي‌فرمايد: «براي هر کدام (از شما) عذاب مضاعف است؛ ولي نمي‌دانيد! (چرا که پيروان اگر گرد پيشوايان گمراه را نگرفته بودند، قدرتي بر اغواي مردم نداشتند.)»

و پيشوايان آنها به پيروان خود مي‌گويند: «شما امتيازي بر ما نداشتيد؛ پس بچشيد عذاب (الهي) را در برابر آنچه انجام مي‌داديد!

کساني که آيات ما را تکذيب کردند، و در برابر آن تکبر ورزيدند، (هرگز) درهاي آسمان به رويشان گشوده نمي‌شود؛ و (هيچ گاه) داخل بهشت نخواهند شد مگر اينکه شتر از سوراخ سوزن بگذرد! اين گونه، گنهکاران را جزا مي‌دهيم!

براي آنها بستري از (آتش) دوزخ، و روي آنها پوششهايي (از آن) است؛ و اينچنين ظالمان را جزا ميدهيم!

و کساني که ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند -البته هيچ کس را جز به اندازه تواناييش تکليف نمي‌کنيم- آنها اهل بهشتند؛ و جاودانه در آن خواهند ماند.

و آنچه در دلها از کينه و حسد دارند، برمي‌کنيم (تا در صفا و صميميت با هم زندگي کنند)؛ و از زير (قصرها و درختان) آنها، نهرها جريان دارد؛ مي‌گويند: «ستايش مخصوص خداوندي است که ما را به اين (همه نعمتها) رهنمون شد؛ و اگر خدا ما را هدايت نکرده بود، ما (به اينها) راه نمي‌يافتيم! مسلما فرستادگان پروردگار ما حق را آوردند!» و (در اين هنگام) به آنان ندا داده مي‌شود که: «اين بهشت را در برابر اعمالي که انجام مي‌داديد، به ارث برديد!»

و بهشتيان دوزخيان را صدا مي‌زنند که: «آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود، همه را حق يافتيم؛ آيا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق يافتيد؟!» در اين هنگام، ندادهنده‌اي در ميان آنها ندا مي‌دهد که: «لعنت خدا بر ستمگران باد!

همانها که (مردم را) از راه خدا بازمي‌دارند، و (با القاي شبهات) مي‌خواهند آن را کج و معوج نشان دهند؛ و آنها به آخرت کافرند!»

و در ميان آن دو [= بهشتيان و دوزخيان‌]، حجابي است؛ و بر «اعراف» مرداني هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مي‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مي‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمي‌شوند، در حالي که اميد آن را دارند.

و هنگامي که چشمشان به دوزخيان مي‌افتد مي‌گويند: «پروردگارا! ما را با گروه ستمگران قرار مده!»

و اصحاب اعراف، مرداني (از دوزخيان را) که از سيمايشان آنها را مي‌شناسند، صدا مي‌زنند و مي‌گويند: «(ديديد که) گردآوري شما (از مال و ثروت و آن و فرزند) و تکبرهاي شما، به حالتان سودي نداد!»

آيا اينها [= اين واماندگان بر اعراف‌] همانان نيستند که سوگند ياد کرديد رحمت خدا هرگز شامل حالشان نخواهد شد؟! (ولي خداوند بخاطر ايمان و بعضي اعمال خيرشان، آنها را بخشيد؛ هم اکنون به آنها گفته مي‌شود:) داخل بهشت شويد، که نه ترسي داريد و نه غمناک مي‌شويد!

و دوزخيان، بهشتيان را صدا مي‌زنند که: «(محبت کنيد) و مقداري آب، يا از آنچه خدا به شما روزي داده، به ما ببخشيد!» آنها (در پاسخ) مي‌گويند: «خداوند اينها را بر کافران حرام کرده است!»

همانها که دين و آيين خود را سرگرمي و بازيچه گرفتند؛ و زندگي دنيا آنان را مغرور ساخت؛ امروز ما آنها را فراموش مي‌کنيم، همان گونه که لقاي چنين روزي را فراموش کردند و آيات ما را انکار نمودند.

ما کتابي براي آنها آورديم که (اسرار و رموز) آن را با آگاهي شرح داديم؛ (کتابي) که مايه هدايت و رحمت براي جمعيتي است که ايمان مي‌آورند.

آيا آنها جز انتظار تأويل آيات (و فرا رسيدن تهديدهاي الهي) دارند؟ آن روز که تأويل آنها فرا رسد، (کار از کار گذشته، و پشيماني سودي ندارد؛ و) کساني که قبلا آن را فراموش کرده بودند مي‌گويند: «فرستادگان پروردگار ما، حق را آوردند؛ آيا (امروز) شفيعاني براي ما وجود دارند که براي ما شفاعت کنند؟ يا (به ما اجازه داده شود به دنيا) بازگرديم، و اعمالي غير از آنچه انجام مي‌داديم، انجام دهيم؟!» (ولي) آنها سرمايه وجود خود را از دست داده‌اند؛ و معبودهايي را که به دروغ ساخته بودند، همگي از نظرشان :گم مي‌شوند. (نه راه بازگشتي دارند، و نه شفيعاني!)

پروردگار شما، خداوندي است که آسمانها و زمين را در شش روز [= شش دوران‌] آفريد؛ سپس به تدبير جهان هستي پرداخت؛ با (پرده تاريک) شب، روز را مي پوشاند؛ و شب به دنبال روز، به سرعت در حرکت است؛ و خورشيد و ماه و ستارگان را آفريد، که مسخر فرمان او هستند. آگاه باشيد که آفرينش و تدبير (جهان)، از آن او (و به فرمان او)ست! پر برکت (و زوال‌ناپذير) است خداوندي که پروردگار جهانيان است!

پروردگار خود را (آشکارا) از روي تضرع، و در پنهاني، بخوانيد! (و از تجاوز، دست برداريد که) او متجاوزان را دوست نمي‌دارد!

و در زمين پس از اصلاح آن فساد نکنيد، و او را با بيم و اميد بخوانيد! (بيم از مسؤوليتها، و اميد به رحمتش. و نيکي کنيد) زيرا رحمت خدا به نيکوکاران نزديک است!

او کسي است که بادها را بشارت دهنده در پيشاپيش (باران) رحمتش مي‌فرستد؛ تا ابرهاي سنگين‌بار را (بر دوش) کشند؛ (سپس) ما آنها را به سوي زمينهاي مرده مي‌فرستيم؛ و به وسيله آنها، آب (حياتبخش) را نازل مي‌کنيم؛ و با آن، از هرگونه ميوه‌اي (از خاک تيره) بيرون مي‌آوريم؛ اين گونه (که زمينهاي مرده را زنده کرديم،) مردگان را (نيز در قيامت) زنده مي‌کنيم، شايد (با توجه به اين مثال) متذکر شويد!

سرزمين پاکيزه 0و شيرين)، گياهش به فرمان پروردگار مي‌رويد؛ اما سرزمينهاي بد طينت (و شوره‌زار)، جز گياه ناچيز و بي‌ارزش، از آن نمي‌رويد؛ اين گونه آيات (خود) را براي آنها که شکرگزارند، بيان مي‌کنيم!

ما نوح را به سوي قومش فرستاديم؛ او به آنان گفت: «اي قوم من! (تنها) خداوند يگانه را پرستش کنيد، که معبودي جز او براي شما نيست! (و اگر غير او را عبادت کنيد،) من بر شما از عذاب روز بزرگي مي‌ترسم!»

(ولي) اشراف قومش به او گفتند: «ما تو را در گمراهي آشکاري مي‌بينيم!»

گفت: «اي قوم من! هيچ گونه گمراهي در من نيست؛ ولي من فرستاده‌اي از جانب پروردگار جهانيانم!

رسالتهاي پروردگارم را به شما ابلاغ مي‌کنم؛ و خيرخواه شما هستم؛ و از خداوند چيزهايي مي‌دانم که شما نمي‌دانيد.

آيا تعجب کرده‌ايد که دستور آگاه کننده پروردگارتان به وسيله مردي از ميان شما به شما برسد، تا (از عواقب اعمال خلاف) بيمتان دهد، و (در پرتو اين دستور،) پرهيزگاري پيشه کنيد و شايد مشمول رحمت (الهي) گرديد؟!

اما سرانجام او را تکذيب کردند؛ و ما او و کساني را که با وي در کشتي بودند، رهايي بخشيديم؛ و کساني که آيات ما را تکذيب کردند، غرق کرديم؛ چه اينکه آنها گروهي نابينا (و کوردل) بودند.

و به سوي قوم عاد، برادرشان «هود» را (فرستاديم)؛ گفت: «اي قوم من! (تنها) خدا را پرستش کنيد، که جز او معبودي براي شما نيست! آيا پرهيزگاري پيشه نمي‌کنيد؟!»

اشراف کافر قوم او گفتند: «ما تو را در سفاهت (و ناداني و سبک مغزي) مي‌بينيم، و ما مسلما تو را از دروغگويان مي‌دانيم!»

گرفت: «اي قوم من! هيچ گونه سفاهتي در من نيست؛ ولي فرستاده‌اي از طرف پروردگار جهانيانم.

رسالتهاي پروردگارم را به شما ابلاغ مي‌کنم؛ و من خيرخواه اميني براي شما هستم.

آيا تعجب کرده‌ايد که دستور آگاه کننده پروردگارتان به وسيله مردي از ميان شما به شما برسد تا (از مجازات الهي) بيمتان دهد؟! و به ياد آوريد هنگامي که شما را جانشينان قوم نوح قرار داد؛ و شما را از جهت خلقت (جسماني) گسترش (و قدرت) داد؛ پس نعمتهاي خدا را به ياد آوريد، شايد رستگار شويد!»

گفتند: «آيا به سراغ ما آمده‌اي که تنها خداي يگانه را بپرستيم، و آنچه را پدران ما مي‌پرستند، رها کنيم؟! پس اگر راست مي‌گوئي آنچه را (از بلا و عذاب الهي) به ما وعده مي‌دهي، بياور»!

گفت: «پليدي و غضب پروردگارتان، شما را فرا گرفته است! آيا با من در مورد نامهايي مجادله مي‌کنيد که شما و پدرانتان 0بعنوان معبود و خدا، بر بتها) گذارده‌ايد، در حالي که خداوند هيچ دليلي درباره آن نازل نکرده است؟! پس شما منتظر باشيد، من هم با شما انتظار مي‌کشم! (شما انتظار شکست من، و من انتظار عذاب الهي براي شما!)»

سرانجام، او و کساني را که با او بودند، برحمت خود نجات بخشيديم؛ و ريشه کساني که آيات ما را تکذيب کردند و ايمان نياوردند، قطع کرديم!

و به سوي (قوم) ثمود، برادرشان صالح را (فرستاديم)؛ گفت: «اي قوم من! (تنها) خدا را بپرستيد، که جز او، معبودي براي شما نيست! دليل روشني از طرف پروردگارتان براي شما آمده: اين «ناقه» الهي براي شما معجزه‌اي است؛ او را به حال خود واگذاريد که در زمين خدا (از علفهاي بيابان) بخورد! و آن را آزار نرسانيد، که عذاب دردناکي شما را خواهد گرفت!

و به خاطر بياوريد که شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در زمين مستقر ساخت، که در دشتهايش، قصرها براي خود بنا مي‌کنيد؛ و در کوه‌ها، براي خود خانه‌ها مي تراشيد! بنابر اين، نعمتهاي خدا را متذکر شويد! و در زمين، به فساد نکوشيد!»

(ولي) اشراف متکبر قوم او، به مستضعفاني که ايمان آورده بودند، گفتند: «آيا (براستي) شما يقين داريد که صالح از طرف پروردگارش فرستاده شده است؟!» آنها گفتند: «ما به آنچه او بدان مأموريت يافته، ايمان آورده‌ايم.»

متکبران گفتند: «(ولي) ما به آنچه شما به آن ايمان آورده‌ايد، کافريم!»

سپس «ناقه» را پي کردند، و از فرمان پروردگارشان سرپيچيدند؛ و گفتند: «اي صالح! اگر تو از فرستادگان (خدا) هستي، آنچه ما را با آن تهديد مي‌کني، بياور!»

سرانجام زمين لرزه آنها را فرا گرفت؛ و صبحگاهان، (تنها) جسم بي‌جانشان در خانه‌هاشان باقي مانده بود.

(صالح) از آنها روي برتافت؛ و گفت: «اي قوم! من رسالت پروردگارم را به شما ابلاغ کردم، و شرط خيرخواهي را انجام دادم، ولي (چه کنم که) شما خيرخواهان را دوست نداريد!»

و (به خاطر آوريد) لوط را، هنگامي که به قوم خود گفت: «آيا عمل بسيار زشتي را انجام مي‌دهيد که هيچيک از جهانيان، پيش از شما انجام نداده است؟!

آيا شما از روي شهوت به سراغ مردان مي‌رويد، نه زنان؟! شما گروه اسرافکار (و منحرفي) هستيد!

ولي پاسخ قومش چيزي جز اين نبود که گفتند: «اينها را از شهر و ديار خود بيرون کنيد، که اينها مردمي هستند که پاکدامني را مي‌طلبند (و با ما همصدا نيستند!)»

(چون کار به اينجا رسيد،) ما او و خاندانش را رهايي بخشيديم؛ جز همسرش، که از بازماندگان (در شهر) بود.

و (سپس چنان) باراني (از سنگ) بر آنها فرستاديم؛ (که آنها را در هم کوبيد و نابود ساخت.) پس بنگر سرانجام کار مجرمان چه شد!

و به سوي مدين، برادرشان شعيب را (فرستاديم)؛ گفت: «اي قوم من! خدا را بپرستيد، که جز او معبودي نداريد! دليل روشني از طرف پروردگارتان براي شما آمده است؛ بنابر اين، حق پيمانه و وزن را ادا کنيد! و از اموال مردم چيزي نکاهيد! و در روي زمين، بعد از آنکه (در پرتو ايمان و دعوت انبياء) اصلاح شده است، فساد نکنيد! اين براي شما بهتر است اگر با ايمان هستيد!

و بر سر هر راه ننشينيد که (مردم با ايمان را) تهديد کنيد و مؤمنان را از راه خدا باز داريد، و با (القاي شبهات،) آن را کج و معوج نشان دهيد! و به خاطر بياوريد زماني را که اندک بوديد، و او شما را فزوني داد! و بنگريد سرانجام مفسدان چگونه بود!

و اگر گروهي از شما به آنچه من به آن فرستاده شده‌ام ايمان آورده‌اند، و گروهي ايمان نياورده‌اند، صبر کنيد تا خداوند ميان ما داوري کند، که او بهترين داوران است!

اشراف زورمند و متکبر از قوم او گفتند: «اي شعيب! به يقين، تو و کساني را که به تو ايمان آورده‌اند، از شهر و ديار خود بيرون خواهيم کرد، يا به آيين ما بازگرديد!» کفت: «آيا (مي‌خواهيد ما را بازگردانيد) اگر چه مايل نباشيم؟!

اگر ما به آيين شما بازگرديم، بعد از آنکه خدا ما را از آن نجات بخشيده، به خدا دروغ بسته‌ايم؛ و شايسته نيست که ما به آن بازگرديم مگر اينکه خدايي که پروردگار ماست بخواهد؛ علم پروردگار ما، به همه چيز احاطه دارد. تنها بر خدا توکل کرده‌ايم. پروردگارا! ميان ما و قوم ما بحق داوري کن، که تو بهترين داوراني!»

اشراف زورمند از قوم او که کافر شده بودند گفتند: «اگر از شعيب پيروي کنيد، شما هم زيانکار خواهيد شد!»

سپس زمين لرزه آنها را فرا گرفت؛ و صبحگاهان بصورت اجسادي بي‌جان در خانه‌هاشان مانده بودند.

آنها که شعيب را تکذيب کردند، (آنچنان نابود شدند که) گويا هرگز در آن (خانه‌ها) سکونت نداشتند! آنها که شعيب را تکذيب کردند، زيانکار بودند!

سپس از آنان روي برتافت و گفت: «اي قوم من! من رسالتهاي پروردگارم را به شما ابلاغ کردم و براي شما خيرخواهي نمودم؛ با اين حال، چگونه بر حال قوم بي‌ايمان تأسف بخورم؟!»

و ما در هيچ شهر و آبادي پيامبري نفرستاديم مگر اينکه اهل آن را به ناراحتيها و خسارتها گرفتار ساختيم؛ شايد (به خود آيند، و به سوي خدا) بازگردند و تضرع کنند!

سپس (هنگامي که اين هشدارها در آنان اثر نگذاشت)، نيکي (و فراواني نعمت و رفاه) را به جاي بدي (و ناراحتي و گرفتاري) قرار داديم؛ آنچنان که فزوني گرفتند، (و همه‌گونه نعمت و برکت يافتند، و مغرور شدند،) و گفتند: «(تنها ما نبوديم که گرفتار اين مشکلات شديم؛) به پدران ما نيز ناراحتيهاي جسمي و مالي رسيد.» چون چنين شد، آنها را ناگهان (به سبب اعمالشان) گرفتيم (و مجازات کرديم)، در حالي که نمي‌فهميدند.

و اگر اهل شهرها و آباديها، ايمان مي‌آوردند و تقوا پيشه مي‌کردند، برکات آسمان و زمين را بر آنها مي‌گشوديم؛ ولي (آنها حق را) تکذيب کردند؛ ما هم آنان را به کيفر اعمالشان مجازات کرديم.

آيا اهل اين آباديها، از اين ايمنند که عذاب ما شبانه به سراغ آنها بيايد در حالي که در خواب باشند؟!

آيا اهل اين آباديها، از اين ايمنند که عذاب ما هنگام روز به سراغشان بيايد در حالي که سرگرم بازي هستند؟!

آيا آنها خود را از مکر الهي در امان مي‌دانند؟! در حالي که جز زيانکاران، خود را از مکر (و مجازات) خدا ايمن نمي‌دانند!

آيا کساني که وارث روي زمين بعد از صاحبان آن مي‌شوند، عبرت نمي‌گيرند که اگر بخواهيم، آنها را نيز به گناهانشان هلاک مي‌کنيم، و بر دلهايشان مهر مي‌نهيم تا (صداي حق را) نشنوند؟!

اينها، شهرها و آباديهايي است که قسمتي از اخبار آن را براي تو شرح مي‌دهيم؛ پيامبرانشان دلايل روشن براي آنان آوردند؛ (ولي آنها چنان لجوج بودند که) به آنچه قبلا تکذيب کرده بودند، ايمان نمي‌آوردند! اين‌گونه خداوند بر دلهاي کافران مهر مي‌نهد (و بر اثر لجاجت و ادامه گناه، حس تشخيصشان را سلب مي‌کند)!

و بيشتر آنها را بر سر پيمان خود نيافتيم؛ (بلکه) اکثر آنها را فاسق و گنهکار يافتيم!

سپس بدنبال آنها [= پيامبران پيشين‌] موسي را با آيات خويش به سوي فرعون و اطرافيان او فرستاديم؛ اما آنها (با عدم پذيرش)، به آن (آيات) ظلم کردند. ببين عاقبت مفسدان چگونه بود!

و موسي گفت: «اي فرعون! من فرستاده‌اي از سوي پروردگار جهانيانم.

سزاوار است که بر خدا جز حق نگويم. من دليل روشني از پروردگارتان براي شما آورده‌ام؛ پس بني اسرائيل را با من بفرست!»

(فرعون) گفت: «اگر نشانه‌اي آورده‌اي، نشان بده اگر از راستگوياني!»

(موسي) عصاي خود را افکند؛ ناگهان اژدهاي آشکاري شد!

و دست خود را (از گريبان) بيرون آورد؛ سفيد (و درخشان) براي بينندگان بود!

اطرافيان فرعون گفتند: «بي‌شک، اين ساحري ماهر و دانا است!

مي‌خواهد شما را از سرزمينتان بيرون کند؛ (نظر شما چيست، و) در برابر او چه دستوري داريد؟»

(سپس به فرعون) گفتند: «(کار) او و برادرش را به تأخير انداز، و جمع‌آوري‌کنندگان را به همه شهرها بفرست...

تا هر ساحر دانا (و کارآزموده‌اي) را به خدمت تو بياورند!»

ساحران نزد فرعون آمدند و گفتند: «آيا اگر ما پيروز گرديم، اجر و پاداش مهمي خواهيم داشت؟!»

گفت: «آري، و شما از مقربان خواهيد بود!»

(روز مبارزه فرا رسيد. ساحران) گفتند: «اي موسي! يا تو (وسايل سحرت را) بيفکن، يا ما مي‌افکنيم!»

گفت: «شما بيفکنيد!» و هنگامي (که وسايل سحر خود را) افکندند، مردم را چشم‌بندي کردند و ترساندند؛ و سحر عظيمي پديد آوردند.

(ما) به موسي وحي کرديم که: «عصاي خود را بيفکن!» ناگهان (بصورت مار عظيمي در آمد که) وسايل دروغين آنها را بسرعت برمي‌گرفت.

(در اين هنگام،) حق آشکار شد؛ و آنچه آنها ساخته بودند، باطل گشت.

و در آنجا (همگي) مغلوب شدند؛ و خوار و کوچک گشتند.

و ساحران (بي‌اختيار) به سجده افتادند.

و گفتند: «ما به پروردگار جهانيان ايمان آورديم؛

پروردگار موسي و هارون!»

فرعون گفت: «آيا پيش از آنکه به شما اجازه دهم، به او ايمان آورديد؟! حتما اين نيرنگ و توطئه‌اي است که در اين شهر (و ديار) چيده‌ايد، تا اهلش را از آن بيرون کنيد؛ ولي بزودي خواهيد دانست!

سوگند مي‌خورم که دستها و پاهاي شما را بطور مخالف [= دست راست با پاي چپ، يا دست چپ با پاي راست‌] قطع مي‌کنم؛ سپس همگي را به دار مي‌آويزم!

(ساحران) گفتند: «(مهم نيست،) ما به سوي پروردگارمان بازمي‌گرديم!

انتقام تو از ما، تنها بخاطر اين است که ما به آيات پروردگار خويش -هنگامي که به سراغ ما آمد- ايمان آورديم. بار الها! صبر و استقامت بر ما فرو ريز! (و آخرين درجه شکيبائي را به ما مرحمت فرما!) و ما را مسلمان بميران!»

و اشراف قوم فرعون (به او) گفتند: «آيا موسي و قومش را رها مي‌کني که در زمين فساد کنند، و تو و خدايانت را رها سازد؟!» گفت: «بزودي پسرانشان را مي‌کشيم، و دخترانشان را زنده نگه مي‌داريم (تا به ما خدمت کنند)؛ و ما بر آنها کاملا مسلطيم!»

موسي به قوم خود گفت: «از خدا ياري جوييد، و استقامت پيشه کنيد، که زمين از آن خداست، و آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد، واگذار مي‌کند؛ و سرانجام (نيک) براي پرهيزکاران است!»

گفتند: «پيش از آنکه به سوي ما بيايي آزار ديديم، (هم اکنون) پس از آمدنت نيز آزار مي‌بينيم! (کي اين آزارها سر خواهد آمد؟)» گفت: «اميد است پروردگارتان دشمن شما را هلاک کند، و شما را در زمين جانشين (آنها) سازد، و بنگرد چگونه عمل مي‌کنيد!»

و ما نزديکان فرعون (و قوم او) را به خشکسالي و کمبود ميوه‌ها گرفتار کرديم، شايد متذکر گردند!

(اما آنها نه تنها پند نگرفتند، بلکه) هنگامي که نيکي (و نعمت) به آنها مي‌رسيد، مي‌گفتند: «بخاطر خود ماست.» ولي موقعي که بدي (و بلا) به آنها مي‌رسيد، مي‌گفتند: «از شومي موسي و کسان اوست»! آگاه باشيد سرچشمه همه اينها، نزد خداست؛ ولي بيشتر آنها نمي‌دانند!

و گفتند: «هر زمان نشانه و معجزه‌اي براي ما بياوري که سحرمان کني، ما به تو ايمان نمي‌آوريم!»

سپس (بلاها را پشت سر هم بر آنها نازل کرديم:) طوفان و ملخ و آفت گياهي و قورباغه‌ها و خون را -که نشانه‌هايي از هم جدا بودند- بر آنها فرستاديم؛ (ولي باز بيدار نشدند، و) تکبر ورزيدند، و جمعيت گنهکاري بودند!

هنگامي که بلا بر آنها مسلط مي‌شد، مي‌گفتند: «اي موسي! از خدايت براي ما بخواه به عهدي که با تو کرده، رفتار کند! اگر اين بلا را از ما مرتفع سازي، قطعا به تو ايمان مي‌آوريم، و بني اسرائيل را با تو خواهيم فرستاد!»

اما هنگامي که بلا را، پس از مدت معيني که به آن مي‌رسيدند، از آنها برمي‌داشتيم، پيمان خويش را مي‌شکستند!

سرانجام از آنها انتقام گرفتيم، و آنان را در دريا غرق کرديم؛ زيرا آيات ما را تکذيب کردند، و از آن غافل بودند.

و مشرقها و مغربهاي پر برکت زمين را به آن قوم به ضعف کشانده شده (زير زنجير ظلم و ستم)، واگذار کرديم؛ و وعده نيک پروردگارت بر بني اسرائيل، بخاطر صبر و استقامتي که به خرج دادند، تحقق يافت؛ و آنچه فرعون و فرعونيان (از کاخهاي مجلل) مي‌ساختند، و آنچه از باغهاي داربست‌دار فراهم ساخته بودند، در هم کوبيديم!

و بني اسرائيل را (سالم) از دريا عبور داديم؛ (ناگاه) در راه خود به گروهي رسيدند که اطراف بتهايشان، با تواضع و خضوع، گرد آمده بودند. (در اين هنگام، بني اسرائيل) به موسي گفتند: «تو هم براي ما معبودي قرار ده، همان‌گونه که آنها معبودان (و خداياني) دارند!» گفت: «شما جمعيتي جاهل و نادان هستيد!

اينها (را که مي‌بينيد)، سرانجام کارشان نابودي است؛ و آنچه انجام مي‌دهند، باطل (و بيهوده) است.

(سپس) گفت: «آيا غير از خداوند، مبعودي براي شما بطلبم؟! خدايي که شما را بر جهانيان (و مردم عصرتان) برتري داد!»

(به خاطر بياوريد) زماني را که از (چنگال) فرعونيان نجاتتان بخشيديم! آنها که پيوسته شما را شکنجه مي‌دادند، پسرانتان را مي‌کشتند، و زنانتان را (براي خدمتگاري) زنده مي‌گذاشتند؛ و در اين، آزمايش بزرگي از سوي خدا براي شما بود.

و ما با موسي، سي شب وعده گذاشتيم؛ سپس آن را با ده شب (ديگر) تکميل نموديم؛ به اين ترتيب، ميعاد پروردگارش (با او)، چهل شب تمام شد. و موسي به برادرش هارون گفت: «جانشين من در ميان قومم باش. و (آنها) را اصلاح کن! و از روش مفسدان، پيروي منما!»

و هنگامي که موسي به ميعادگاه ما آمد، و پروردگارش با او سخن گفت، عرض کرد: «پروردگارا! خودت را به من نشان ده، تا تو را ببينم!» گفت: «هرگز مرا نخواهي ديد! ولي به کوه بنگر، اگر در جاي خود ثابت ماند، مرا خواهي ديد!» اما هنگامي که پروردگارش بر کوه جلوه کرد، آن را همسان خاک قرار داد؛ و موسي مدهوش به زمين افتاد. چون به هوش آمد، عرض کرد: «خداوندا! منزهي تو (از اينکه با چشم تو را ببينم)! من به سوي تو بازگشتم! و من نخستين مؤمنانم!»

(خداوند) فرمود: «اي موسي! من تو را با رسالتهاي خويش، و با سخن‌گفتنم (با تو)، بر مردم برتري دادم و برگزيدم؛ پس آنچه را به تو داده‌ام بگير و از شکرگزاران باش!»

و براي او در الواح اندرزي از هر موضوعي نوشتيم؛ و بياني از هر چيز کرديم -«پس آن را با جديت بگير! و به قوم خود بگو: به نيکوترين آنها عمل کنند! (و آنها که به مخالفت برخيزند، کيفرشان دوزخ است؛) و بزودي جايگاه فاسقان را به شما نشان خواهم داد!»

بزودي کساني را که در روي زمين بناحق تکبر مي‌ورزند، از (ايمان به) آيات خود، منصرف مي‌سازم! آنها چنانند که اگر هر آيه و نشانه‌اي را ببينند، به آن ايمان نمي‌آورند؛ اگر راه هدايت را ببينند، آن را راه خود انتخاب نمي‌کنند؛ و اگر طريق گمراهي را ببينند، آن را راه خود انتخاب مي‌کنند! (همه اينها) بخاطر آن است که آيات ما را تکذيب کردند، و از آن غافل بودند!

و کساني که آيات، و ديدار رستاخيز را تکذيب (و انکار) کنند، اعمالشان نابود مي گردد؛ آيا جز آنچه را عمل مي‌کردند پاداش داده مي‌شوند؟!

قوم موسي بعد (از رفتن) او (به ميعادگاه خدا)، از زيورهاي خود گوساله‌اي ساختند؛ جسد بي‌جاني که صداي گوساله داشت! آيا آنها نمي‌ديدند که با آنان سخن نمي‌گويد، و به راه (راست) هدايتشان نمي‌کند؟! آن را (خداي خود) انتخاب کردند، و ظالم بودند!

و هنگامي که حقيقت به دستشان افتاد، و ديدند گمراه شده‌اند، گفتند: «اگر پروردگارمان به ما رحم نکند، و ما را نيامرزد، بطور قطع از زيانکاران خواهيم بود!»

و هنگامي که موسي خشمگين و اندوهناک به سوي قوم خود بازگشت، گفت: «پس از من، بد جانشيناني برايم بوديد (و آيين مرا ضايع کرديد)! آيا درمورد فرمان پروردگارتان (و تمديد مدت ميعاد او)، عجله نموديد (و زود قضاوت کرديد؟!)» سپس الواح را افکند، و سر برادر خود را گرفت (و با عصبانيت) به سوي خود کشيد؛ او گفت: «فرزند مادرم! اين گروه، مرا در فشار گذاردند و ناتوان کردند؛ و نزديک بود مرا بکشند، پس کاري نکن که دشمنان مرا شماتت کنند و مرا با گروه ستمکاران قرار مده!»

(موسي) گفت: «پروردگارا! من و برادرم را بيامرز، و ما را در رحمت خود داخل فرما، و تو مهربانترين مهرباناني!»

کساني که گوساله را (معبود خود) قرار دادند، بزودي خشم پروردگارشان، و ذلت در زندگي دنيا به آنها مي‌رسد؛ و اينچنين، کساني را که (بر خدا) افترا مي‌بندند، کيفر مي دهيم!

و آنها که گناه کردند، و بعد از آن توبه نمودند و ايمان آوردند، (اميد عفو او را دارند؛ زيرا) پروردگار تو، در پي اين کار، آمرزنده و مهربان است.

هنگامي که خشم موسي فرو نشست؛ الواح (تورات) را برگرفت؛ و در نوشته‌هاي آن، هدايت و رحمت براي کساني بود که از پروردگار خويش مي‌ترسند (و از مخالفت فرمانش بيم دارند).

موسي از قوم خود، هفتاد تن از مردان را براي ميعادگاه ما برگزيد؛ و هنگامي که زمين‌لرزه آنها را فرا گرفت (و هلاک شدند)، گفت: «پروردگارا! اگر مي‌خواستي، مي توانستي آنها و مرا پيش از اين نيز هلاک کني! آيا ما را به آنچه سفيهانمان انجام داده‌اند، (مجازات و) هلاک مي‌کني؟! اين، جز آزمايش تو، چيز ديگر نيست؛ که هر کس را بخواهي (و مستحق بداني)، به وسيله آن گمراه مي‌سازي؛ و هر کس را بخواهي (و شايسته ببيني)، هدايت مي‌کني! تو ولي مايي، و ما را بيامرز، بر ما رحم کن، و تو بهترين آمرزندگاني!

و براي ما، در اين دنيا و سراي ديگر، نيکي مقرر فرما؛ چه اينکه ما به سوي تو بازگشت کرده‌ايم! «(خداوند در برابر اين تقاضا، به موسي) گفت:» مجازاتم را به هر کس بخواهم مي‌رسانم؛ و رحمتم همه چيز را فراگرفته؛ و آن را براي آنها که تقوا پيشه کنند، و زکات را بپردازند، و آنها که به آيات ما ايمان مي‌آورند، مقرر خواهم داشت!

همانها که از فرستاده (خدا)، پيامبر «امي» پيروي مي‌کنند؛ پيامبري که صفاتش را، در تورات و انجيلي که نزدشان است، مي‌يابند؛ آنها را به معروف دستور مي‌دهد، و از منکر باز ميدارد؛ اشيار پاکيزه را براي آنها حلال مي‌شمرد، و ناپاکيها را تحريم مي کند؛ و بارهاي سنگين، و زنجيرهايي را که بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر مي‌دارد، پس کساني که به او ايمان آوردند، و حمايت و ياريش کردند، و از نوري که با او نازل شده پيروي نمودند، آنان رستگارانند.

بگو: «اي مردم! من فرستاده خدا به سوي همه شما هستم؛ همان خدايي که حکومت آسمانها و زمين، از آن اوست؛ معبودي جز او نيست؛ زنده مي‌کند و مي‌ميراند؛ پس ايمان بياوريد به خدا و فرستاده‌اش، آن پيامبر درس نخوانده‌اي که به خدا و کلماتش ايمان دارد؛ و از او پيروي کنيد تا هدايت يابيد!»

و از قوم موسي، گروهي هستند که به سوي حق هدايت مي‌کنند؛ و به حق و عدالت حکم مي‌نمايند.

ما آنها را به دوازده گروه -که هر يک شاخه‌اي (از دودمان اسرائيل) بود - تقسيم کرديم. و هنگامي که قوم موسي (در بيابان) از او تقاضاي آب کردند، به او وحي فرستاديم که: «عصاي خود را بر سنگ بزن!» ناگهان دوازده چشمه از آن بيرون جست؛ آنچنان که هر گروه، چشمه و آبشخور خود را مي‌شناخت. و ابر را بر سر آنها سايبان ساختيم؛ و بر آنها «من» و «سلوي» فرستاديم؛ (و به آنان گفتيم:) از روزيهاي پاکيزه‌اي که به شما داده‌ايم، بخوريد! (و شکر خدا را بجا آوريد! آنها نافرماني و ستم کردند؛ ولي) به ما ستم نکردند، لکن به خودشان ستم مي‌نمودند.

و (به خاطر بياوريد) هنگامي را که به آنها گفته شد: «در اين شهر [= بيت المقدس ] ساکن شويد، و از هر جا (و به هر کيفيت) بخواهيد، از آن بخوريد (و بهره گيريد)! و بگوييد: خداوندا! گناهان ما را بريز! و از در (بيت المقدس) با تواضع وارد شويد! که اگر چنين کنيد، گناهان شما را مي‌بخشم؛ و نيکوکاران را پاداش بيشتر خواهيم داد.»

اما ستمگران آنها، اين سخن (و آن فرمانها) را، بغير آنچه به آنها گفته شده بود، تغيير دادند؛ از اين‌رو بخاطر ستمي که روا ميداشتند، بلايي از آسمان بر آنها فرستاديم (و مجازاتشان کرديم).

و از آنها درباره (سرگذشت) شهري که در ساحل دريا بود بپرس! زماني که آنها در روزهاي شنبه، تجاوز (و نافرماني) خدا مي‌کردند؛ همان هنگام که ماهيانشان، روز شنبه (که روز تعطيل و استراحت و عبادت بود، بر سطح آب،) آشکار مي‌شدند؛ اما در غير روز شنبه، به سراغ آنها نمي‌آمدند؛ اين چنين آنها را به چيزي آزمايش کرديم که نافرماني مي‌کردند!

و (به ياد آر) هنگامي را که گروهي از آنها (به گروه ديگر) گفتند: «چرا جمعي (گنهکار) را اندرز مي‌دهيد که سرانجام خداوند آنها را هلاک خواهد کرد، يا به عذاب شديدي گرفتار خواهد ساخت؟! (آنها را به حال خود واگذاريد تا نابود شوند!)» گفتند: «(اين اندرزها،) براي اعتذار (و رفع مسؤوليت) در پيشگاه پروردگار شماست؛ بعلاوه شايد آنها (بپذيرند، و از گناه باز ايستند، و) تقوا پيشه کنند!»

اما هنگامي که تذکراتي را که به آنها داده شده بود فراموش کردند، (لحظه عذاب فرا رسيد؛ و) نهي‌کنندگان از بدي را رهايي بخشيديم؛ و کساني را که ستم کردند، بخاطر نافرمانيشان به عذاب شديدي گرفتار ساختيم.

(آري،) هنگامي که در برابر آنچه از آن نهي شده بودند سرکشي کردند، به آنها گفتيم: «به شکل ميمونهايي طردشده در آييد!»

و (نيز به خاطر بياور) هنگامي را که پروردگارت اعلام کرد: تا دامنه قيامت، کسي را بر آنها مسلط خواهد ساخت که همواره آنها را در عذاب سختي قرار دهد؛ زيرا پروردگارت مجازاتش سريع، (و در عين حال، نسبت به توبه‌کاران) آمرزنده و مهربان است.

و آنها را در زمين بصورت گروه‌هايي، پراکنده ساختيم؛ گروهي از آنها صالح، و گروهي ناصالحند. و آنها را با نيکي‌ها و بدي‌ها آزموديم، شايد بازگردند!

پس از آنها، فرزنداني جاي آنها را گرفتند که وارث کتاب (آسماني، تورات) شدند؛ (اما با اين حال،) متاع اين دنياي پست را گرفته، (بر اطاعت فرمان خدا ترجيح مي‌دهند) و مي‌گويند: «(اگر ما گنهکاريم توبه مي‌کنيم و) بزودي بخشيده خواهيم شد!» اما اگر متاع ديگري همانند آن به دستشان بيفتد، آن را (نيز) مي‌گيرند، (و باز حکم خدا را پشت سر مي‌افکنند.) آيا پيمان کتاب (خدا) از آنها گرفته نشده که بر خدا (دروغ نبندند، و) جز حق نگويند، و آنان بارها آنرا خوانده‌اند؟! و سراي آخرت براي پرهيزگاران بهتر است، آيا نمي‌فهميد؟!

و آنها که به کتاب (خدا) تمسک جويند، و نماز را برپا دارند، (پاداش بزرگي خواهند داشت؛ زيرا) ما پاداش مصلحان را ضايع نخواهيم کرد!

و (نيز به خاطر بياور) هنگامي که کوه را همچون سايباني بر فراز آنها بلند کرديم، آنچنان که گمان کردند بر آنان فرود مي‌آمد؛ (و در همين حال، از آنها پيمان گرفتيم و گفتيم:) آنچه را (از احکام و دستورها) به شما داده‌ايم، با قوت (و جديت) بگيريد! و آنچه در آن است، به ياد داشته باشيد، (و عمل کنيد،) تا پرهيزگار شويد!

و (به خاطر بياور) زماني را که پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم، ذريه آنها را برگرفت؛ و آنها را گواه بر خويشتن ساخت؛ (و فرمود:) «آيا من پروردگار شما نيستم؟» گفتند: «آري، گواهي مي‌دهيم!» (چنين کرد مبادا) روز رستاخيز بگوييد: «ما از اين، غافل بوديم؛ (و از پيمان فطري توحيد بي‌خبر مانديم)»!

يا بگوييد: «پدرانمان پيش از ما مشرک بودند، ما هم فرزنداني بعد از آنها بوديم؛ (و چاره‌اي جز پيروي از آنان نداشتيم؛) آيا ما را به آنچه باطل‌گرايان انجام دادند مجازات مي‌کني؟!»

اين گونه، آيات را توضيح مي‌دهيم؛ و شايد به سوي حق بازگردند (و بدانند نداي توحيد در درون جانشان، از روز نخست بوده است)!

و بر آنها بخوان سرگذشت آن کس را که آيات خود را به او داديم؛ ولي (سرانجام) خود را از آن تهي ساخت و شيطان در پي او افتاد، و از گمراهان شد!

و اگر مي‌خواستيم، (مقام) او را با اين آيات (و علوم و دانشها) بالا مي‌برديم؛ (اما اجبار، بر خلاف سنت ماست؛ پس او را به حال خود رها کرديم) و او به پستي گراييد، و از هواي نفس پيروي کرد! مثل او همچون سگ (هار) است که اگر به او حمله کني، دهانش را باز، و زبانش را برون مي‌آورد، و اگر او را به حال خود واگذاري، باز همين کار را مي‌کند؛ (گويي چنان تشنه دنياپرستي است که هرگز سيراب نمي‌شود! (اين مثل گروهي است که آيات ما را تکذيب کردند؛ اين داستانها را (براي آنها) بازگو کن، شايد بينديشند (و بيدار شوند)!

چه بد مثلي دارند گروهي که آيات ما را تکذيب کردند؛ و آنها تنها به خودشان ستم مي‌نمودند!

آن کس را که خدا هدايت کند، هدايت يافته (واقعي) اوست؛ و کساني را که (بخاطر اعمالشان) گمراه سازد، زيانکاران (واقعي) آنها هستند!

به يقين، گروه بسياري از جن و انس را براي دوزخ آفريديم؛ آنها دلها [= عقلها ]يي دارند که با آن (انديشه نمي‌کنند، و) نمي‌فهمند؛ و چشماني که با آن نمي‌بينند؛ و گوشهايي که با آن نمي‌شنوند؛ آنها همچون چهارپايانند؛ بلکه گمراهتر! اينان همان غافلانند (چرا که با داشتن همه‌گونه امکانات هدايت، باز هم گمراهند)!

و براي خدا، نامهاي نيک است؛ خدا را به آن (نامها) بخوانيد! و کساني را که در اسماء خدا تحريف مي‌کنند (و بر غير او مي‌نهند، و شريک برايش قائل مي‌شوند)، رها سازيد! آنها بزودي جزاي اعمالي را که انجام مي‌دادند، مي‌بينند!

و از آنها که آفريديم، گروهي بحق هدايت مي‌کنند، و بحق اجراي عدالت مي‌نمايند.

و آنها که آيات ما را تکذيب کردند، به تدريج از جائي که نمي‌دانند، گرفتار مجازاتشان خواهيم کرد.

و به آنها مهلت مي‌دهم (تا مجازاتشان دردناکتر باشد)؛ زيرا طرح و نقشه من، قوي (و حساب شده) است. (و هيچ کس را قدرت فرار از آن نيست.)

آيا فکر نکردند که همنشين آنها [= پيامبر] هيچ‌گونه (اثري از) جنون ندارد؟! (پس چگونه چنين نسبت ناروايي به او مي‌دهند؟!) او فقط بيم دهنده آشکاري است (که مردم را متوجه وظايفشان مي‌سازد).

آيا در حکومت و نظام آسمانها و زمين، و آنچه خدا آفريده است، (از روي دقت و عبرت) نظر نيفکندند؟! (و آيا در اين نيز انديشه نکردند که) شايد پايان زندگي آنها نزديک شده باشد؟! (اگر به اين کتاب آسماني روشن ايمان نياورند،) بعد از آن به کدام سخن ايمان خواهند آورد؟!

هر کس را خداوند (به جرم اعمال زشتش) گمراه سازد، هدايت کننده‌اي ندارد؛ و آنها را در طغيان و سرکشي‌شان رها مي‌سازد، تا سرگردان شوند!

درباره قيامت از تو سؤال مي‌کنند، کي فرامي‌رسد؟! بگو: «علمش فقط نزد پروردگار من است؛ و هيچ‌کس جز او (نمي‌تواند) وقت آن را آشکار سازد؛ (اما قيام قيامت، حتي) در آسمانها و زمين، سنگين (و بسيار پر اهميت) است؛ و جز بطور ناگهاني، به سراغ شما نمي‌آيد!» (باز) از تو سؤال مي‌کنند، چنان که گويي تو از زمان وقوع آن باخبري! بگو: «علمش تنها نزد خداست؛ ولي بيشتر مردم نمي‌دانند.»

بگو: «من مالک سود و زيان خويش نيستم، مگر آنچه را خدا بخواهد؛ (و از غيب و اسرار نهان نيز خبر ندارم، مگر آنچه خداوند اراده کند؛) و اگر از غيب باخبر بودم، سود فراواني براي خود فراهم مي‌کردم، و هيچ بدي (و زياني) به من نمي‌رسيد؛ من فقط بيم‌دهنده و بشارت‌دهنده‌ام براي گروهي که ايمان مي‌آورند! (و آماده پذيرش حقند)

او خدايي است که (همه) شما را از يک فرد آفريد؛ و همسرش را نيز از جنس او قرار داد، تا در کنار او بياسايد. سپس هنگامي که با او آميزش کرد، حملي سبک برداشت، که با وجود آن، به کارهاي خود ادامه مي‌داد؛ و چون سنگين شد، هر دو از خداوند و پروردگار خود خواستند «اگر فرزند صالحي به ما دهي، از شاکران خواهيم بود!»

اما هنگامي که خداوند فرزند صالحي به آنها داد، (موجودات ديگر را در اين موهبت مؤثر دانستند؛ و) براي خدا، در اين نعمت که به آنها بخشيده بود، همتاياني قائل شدند؛ خداوند برتر است از آنچه همتاي او قرار مي‌دهند!

آيا موجوداتي را همتاي او قرارمي‌دهند که چيزي را نمي‌آفرينند، و خودشان مخلوقند.

و نمي‌توانند آنان را ياري کنند، و نه خودشان را ياري مي‌دهند.

و هرگاه آنها را به سوي هدايت دعوت کنيد، از شما پيروي نمي‌کنند؛ و براي شما يکسان است چه آنها را دعوت کنيد و چه خاموش باشيد؟!

آنهايي را که غير از خدا مي‌خوانيد (و پرستش مي‌کنيد)، بندگاني همچون خود شما هستند؛ آنها را بخوانيد، و اگر راست مي‌گوييد بايد به شما پاسخ دهند (و تقاضايتان را برآورند)!

آيا (آنها حداقل همانند خود شما) پاهايي دارند که با آن راه بروند؟! يا دستهايي دارند که با آن چيزي را بگيرند (و کاري انجام دهند)؟! يا چشماني دارند که با آن ببينند؟! يا گوشهايي دارند که با آن بشنوند؟! (نه، هرگز، هيچ‌کدام،) بگو: «(اکنون که چنين است،) بتهاي خويش را که شريک خدا قرار داده‌ايد (بر ضد من) بخوانيد، و براي من نقشه بکشيد، و لحظه‌اي مهلت ندهيد، (تا بدانيد کاري از آنها ساخته نيست)!

ولي و سرپرست من، خدايي است که اين کتاب را نازل کرده؛ و او همه صالحان را سرپرستي مي‌کند.

و آنهايي را که جز او مي‌خوانيد، نمي‌توانند ياريتان کنند، و نه (حتي) خودشان را ياري دهند؛

و اگر آنها را به هدايت فرا خوانيد، سخنانتان را نمي‌شنوند! و آنها را مي‌بيني (که با چشمهاي مصنوعيشان) به تو نگاه مي‌کنند، اما در حقيقت نمي‌بينند!»

(به هر حال) با آنها مدارا کن و عذرشان را بپذير، و به نيکي‌ها دعوت نما، و از جاهلان روي بگردان (و با آنان ستيزه مکن)!

و هرگاه وسوسه‌اي از شيطان به تو رسد، به خدا پناه بر؛ که او شنونده و داناست!

پرهيزگاران هنگامي که گرفتار وسوسه‌هاي شيطان شوند، به ياد (خدا و پاداش و کيفر او) مي‌افتند؛ و (در پرتو ياد او، راه حق را مي‌بينند و) ناگهان بينا مي‌گردند.

و (ناپرهيزگاران را) برادرانشان (از شياطين) پيوسته در گمراهي پيش مي‌برند، و باز نمي‌ايستند!

هنگامي که (در نزول وحي تاخير افتد، و) آيه‌اي براي آنان نياوري، مي‌گويند: «چرا خودت (از پيش خود) آن را برنگزيدي؟!» بگو: «من تنها از چيزي پيروي مي‌کنم که بر من وحي مي‌شود؛ اين وسيله بينايي از طرف پروردگارتان، و مايه هدايت و رحمت است براي جمعيتي که ايمان مي‌آورند.

هنگامي که قرآن خوانده شود، گوش فرا دهيد و خاموش باشيد؛ شايد مشمول رحمت خدا شويد!

پروردگارت را در دل خود، از روي تضرع و خوف، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان، ياد کن؛ و از غافلان مباش!

آنها که (در مقام قرب) نزد پروردگار تو هستند، (هيچ‌گاه) از عبادتش تکبر نمي‌ورزند، و او را تسبيح مي‌گويند، و برايش سجده مي‌کنند.