الم‌

معبودي جز خداوند يگانه زنده و پايدار و نگهدارنده، نيست.

(همان کسي که) کتاب را بحق بر تو نازل کرد، که با نشانه‌هاي کتب پيشين، منطبق است؛ و «تورات» و «انجيل» را.

پيش از آن، براي هدايت مردم فرستاد؛ و (نيز) کتابي که حق را از باطل مشخص مي‌سازد، نازل کرد؛ کساني که به آيات خدا کافر شدند، کيفر شديدي دارند؛ و خداوند (براي کيفر بدکاران و کافران لجوج،) توانا و صاحب انتقام است.

هيچ چيز، در آسمان و زمين، بر خدا مخفي نمي‌ماند. (بنابر اين، تدبير آنها بر او مشکل نيست.)

او کسي است که شما را در رحم (مادران)، آنچنان که مي‌خواهد تصوير مي‌کند. معبودي جز خداوند توانا و حکيم، نيست.

او کسي است که اين کتاب (آسماني) را بر تو نازل کرد، که قسمتي از آن، آيات «محکم» [= صريح و روشن‌] است؛ که اساس اين کتاب مي‌باشد؛ (و هر گونه پيچيدگي در آيات ديگر، با مراجعه به اينها، برطرف مي‌گردد.) و قسمتي از آن، «متشابه» است [= آياتي که به خاطر بالا بودن سطح مطلب و جهات ديگر، در نگاه اول، احتمالات مختلفي در آن مي‌رود؛ ولي با توجه به آيات محکم، تفسير آنها آشکار مي‌گردد.] اما آنها که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند، تا فتنه‌انگيزي کنند (و مردم را گمراه سازند)؛ و تفسير (نادرستي) براي آن مي‌طلبند؛ در حالي که تفسير آنها را، جز خدا و راسخان در علم، نمي‌دانند. (آنها که به دنبال فهم و درک اسرار همه آيات قرآن در پرتو علم و دانش الهي) مي‌گويند: «ما به همه آن ايمان آورديم؛ همه از طرف پروردگار ماست.» و جز صاحبان عقل، متذکر نمي‌شوند (و اين حقيقت را درک نمي‌کنند).

(راسخان در علم، مي‌گويند:) «پروردگارا! دلهايمان را، بعد از آنکه ما را هدايت کردي، (از راه حق) منحرف مگردان! و از سوي خود، رحمتي بر ما ببخش، زيرا تو بخشنده‌اي!

پروردگارا! تو مردم را، براي روزي که ترديدي در آن نيست، جمع خواهي کرد؛ زيرا خداوند، از وعده خود، تخلف نمي‌کند. (ما به تو و رحمت بي‌پايانت، و به وعده رستاخيز و قيامت ايمان داريم.)»

ثروتها و فرزندان کساني که کافر شدند، نمي‌تواند آنان را از (عذاب) خداوند باز دارد؛ (و از کيفر، رهايي بخشد.) و آنان خود، آتشگيره دوزخند.

(عادت آنان در انکار و تحريف حقايق،) همچون عادت آل فرعون و کساني است که پيش از آنها بودند؛ آيات ما را تکذيب کردند، و خداوند آنها را به (کيفر) گناهانشان گرفت؛ و خداوند، شديد العقاب است.

به آنها که کافر شدند بگو: «(از پيروزي موقت خود در جنگ احد، شاد نباشيد!) بزودي مغلوب خواهيد شد؛ (و سپس در رستاخيز) به سوي جهنم، محشور خواهيد شد. و چه بد جايگاهي است!

در دو گروهي که (در ميدان جنگ بدر،) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتي) براي شما بود: يک گروه، در راه خدا نبرد مي‌کرد؛ و جمع ديگري که کافر بود، (در راه شيطان و بت،) در حالي که آنها (گروه مؤمنان) را با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، مي‌ديدند. (و اين خود عاملي براي وحشت و شکست آنها شد.)و خداوند، هر کس را بخواهد (و شايسته بداند)، با ياري خود، تأييد مي‌کند. در اين، عبرتي است براي بينايان!

محبت امور مادي، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسبهاي ممتاز و چهارپايان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است؛ (تا در پرتو آن، آزمايش و تربيت شوند؛ ولي) اينها (در صورتي که هدف نهايي آدمي را تشکيل دهند،) سرمايه زندگي پست (مادي) است؛ و سرانجام نيک (و زندگي والا و جاويدان)، نزد خداست.

بگو: «آيا شما را از چيزي آگاه کنم که از اين (سرمايه‌هاي مادي)، بهتر است؟» براي کساني که پرهيزگاري پيشه کرده‌اند، (و از اين سرمايه‌ها، در راه مشروع و حق و عدالت، استفاده مي‌کنند،) در نزد پروردگارشان (در جهان ديگر)، باغهايي است که نهرها از پاي درختانش مي‌گذرد؛ هميشه در آن خواهند بود؛ و همسراني پاکيزه، و خشنودي خداوند (نصيب آنهاست). و خدا به (امور) بندگان، بيناست.

همان کساني که مي‌گويند: «پروردگارا! ما ايمان آورده‌ايم؛ پس گناهان ما را بيامرز، و ما را از عذاب آتش، نگاهدار!»

آنها که (در برابر مشکلات، و در مسير اطاعت و ترک گناه،) استقامت مي‌ورزند، راستگو هستند، (در برابر خدا) خضوع، و (در راه او) انفاق مي‌کنند، و در سحرگاهان، استغفار مي‌نمايند.

خداوند، (با ايجاد نظام واحد جهان هستي،) گواهي مي‌دهد که معبودي جز او نيست؛ و فرشتگان و صاحبان دانش، (هر کدام به گونه‌اي بر اين مطلب،) گواهي مي‌دهند؛ در حالي که (خداوند در تمام عالم) قيام به عدالت دارد؛ معبودي جز او نيست، که هم توانا و هم حکيم است.

دين در نزد خدا، اسلام (و تسليم بودن در برابر حق) است. و کساني که کتاب آسماني به آنان داده شد، اختلافي (در آن) ايجاد نکردند، مگر بعد از آگاهي و علم، آن هم به خاطر ظلم و ستم در ميان خود؛ و هر کس به آيات خدا کفر ورزد، (خدا به حساب او مي‌رسد؛ زيرا) خداوند، سريع الحساب است.

اگر با تو، به گفتگو و ستيز برخيزند، (با آنها مجادله نکن! و) بگو: «من و پيروانم، در برابر خداوند (و فرمان او)، تسليم شده‌ايم.» و به آنها که اهل کتاب هستند [= يهود و نصاري‌] و بي‌سوادان [= مشرکان‌] بگو: «آيا شما هم تسليم شده‌ايد؟» اگر (در برابر فرمان و منطق حق، تسليم شوند، هدايت مي‌يابند؛ و اگر سرپيچي کنند، (نگران مباش! زيرا) بر تو، تنها ابلاغ (رسالت) است؛ و خدا نسبت به (اعمال و عقايد) بندگان، بيناست.

کساني که نسبت به آيات خدا کفر مي‌ورزند و پيامبران را بناحق مي‌کشند، و (نيز) مردمي را که امر به عدالت مي‌کنند به قتل مي‌رسانند، و به کيفر دردناک (الهي) بشارت ده!

آنها کساني هستند که اعمال (نيکشان، به خاطر اين گناهان بزرگ،) در دنيا و آخرت تباه شده، و ياور و مددکار (و شفاعت کننده‌اي) ندارند.

آيا نديدي کساني را که بهره‌اي از کتاب (آسماني) داشتند، به سوي کتاب الهي دعوت شدند تا در ميان آنها داوري کند، سپس گروهي از آنان، (با علم و آگاهي،) روي مي‌گردانند، در حالي که (از قبول حق) اعراض دارند؟

اين عمل آنها، به خاطر آن است که مي‌گفتند: «آتش (دوزخ)، جز چند روزي به ما نمي‌رسد. (و کيفر ما، به خاطر امتيازي که بر اقوام ديگر داريم، بسيار محدود است.)» اين افترا (و دروغي که به خدا بسته بودند،) آنها را در دينشان مغرور ساخت (و گرفتار انواع گناهان شدند).

پس چه گونه خواهند بود هنگامي که آنها را براي روزي که شکي در آن نيست [= روز رستاخيز] جمع کنيم، و به هر کس، آنچه (از اعمال براي خود) فراهم کرده ، بطور کامل داده شود؟ و به آنها ستم نخواهد شد (زيرا محصول اعمال خود را مي‌چينند).

بگو: «بارالها! مالک حکومتها تويي؛ به هر کس بخواهي، حکومت مي‌بخشي؛ و از هر کس بخواهي، حکومت را مي‌گيري؛ هر کس را بخواهي، عزت مي‌دهي؛ و هر که را بخواهي خوار مي‌کني. تمام خوبيها به دست توست؛ تو بر هر چيزي قادري.

شب را در روز داخل مي‌کني، و روز را در شب؛ و زنده را از مرده بيرون مي‌آوري، و مرده را زنده؛ و به هر کس بخواهي، بدون حساب، روزي مي‌بخشي.»

افراد باايمان نبايد به جاي مؤمنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند؛ و هر کس چنين کند، هيچ رابطه‌اي با خدا ندارد (و پيوند او بکلي از خدا گسسته مي‌شود)؛ مگر اينکه از آنها بپرهيزيد (و به خاطر هدفهاي مهمتري تقيه کنيد). خداوند شما را از (نافرماني) خود، برحذر مي‌دارد؛ و بازگشت (شما) به سوي خداست.

بگو: «اگر آنچه را در سينه‌هاي شماست، پنهان داريد يا آشکار کنيد، خداوند آن را مي‌داند؛ و (نيز) از آنچه در آسمانها و زمين است، آگاه مي‌باشد؛ و خداوند بر هر چيزي تواناست.

روزي که هر کس، آنچه را از کار نيک انجام داده، حاضر مي‌بيند؛ و آرزو مي‌کند ميان او، و آنچه از اعمال بد انجام داده، فاصله زماني زيادي باشد. خداوند شما را از (نافرماني) خودش، برحذر مي‌دارد؛ و (در عين حال،) خدا نسبت به همه بندگان، مهربان است.»

بگو: «اگر خدا را دوست مي‌داريد، از من پيروي کنيد! تا خدا (نيز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است.»

بگو: «از خدا و فرستاده (او)، اطاعت کنيد! و اگر سرپيچي کنيد، خداوند کافران را دوست نمي‌دارد.»

خداوند، آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر جهانيان برتري داد.

آنها فرزندان و (دودماني) بودند که (از نظر پاکي و تقوا و فضيلت،) بعضي از بعض ديگر گرفته شده بودند؛ و خداوند، شنوا و داناست (و از کوششهاي آنها در مسير رسالت خود، آگاه مي‌باشد).

(به ياد آوريد) هنگامي را که همسر «عمران» گفت: «خداوندا! آنچه را در رحم دارم، براي تو نذر کردم، که «محرر» (و آزاد، براي خدمت خانه تو) باشد. از من بپذير، که تو شنوا و دانايي!

ولي هنگامي که او را به دنيا آورد، (و او را دختر يافت،) گفت: «خداوندا! من او را دختر آوردم -ولي خدا از آنچه او به دنيا آورده بود، آگاهتر بود- و پسر، همانند دختر نيست. (دختر نمي‌تواند وظيفه خدمتگزاري معبد را همانند پسر انجام دهد.) من او را مريم نام گذاردم؛ و او و فرزندانش را از (وسوسه‌هاي) شيطان رانده شده، در پناه تو قرار مي‌دهم.»

خداوند، او [= مريم‌] را به طرز نيکويي پذيرفت؛ و به طرز شايسته‌اي، (نهال وجود) او را رويانيد (و پرورش داد)؛ و کفالت او را به «زکريا» سپرد. هر زمان زکريا وارد محراب او مي‌شد، غذاي مخصوصي در آن جا مي‌ديد. از او پرسيد: «اي مريم! اين را از کجا آورده‌اي؟!» گفت: «اين از سوي خداست. خداوند به هر کس بخواهد، بي حساب روزي مي‌دهد.»

در آنجا بود که زکريا، (با مشاهده آن همه شايستگي در مريم،) پروردگار خويش را خواند و عرض کرد: «خداوندا! از طرف خود، فرزند پاکيزه‌اي (نيز) به من عطا فرما، که تو دعا را مي‌شنوي!»

و هنگامي که او در محراب ايستاده، مشغول نيايش بود، فرشتگان او را صدا زدند که: «خدا تو را به» يحيي «بشارت مي‌دهد؛ (کسي) که کلمه خدا [= مسيح‌] را تصديق مي‌کند؛ و رهبر خواهد بود؛ و از هوسهاي سرکش برکنار، و پيامبري از صالحان است.»

او عرض کرد: «پروردگارا! چگونه ممکن است فرزندي براي من باشد، در حالي که پيري به سراغ من آمده، و همسرم نازاست؟!» فرمود: «بدين گونه خداوند هر کاري را بخواهد انجام مي‌دهد.»

(زکريا) عرض کرد: «پروردگارا! نشانه‌اي براي من قرار ده!» گفت: «نشانه تو آن است که سه روز، جز به اشاره و رمز، با مردم سخن نخواهي گفت. (و زبان تو، بدون هيچ علت ظاهري، براي گفتگو با مردم از کار مي‌افتد.) پروردگار خود را (به شکرانه اين نعمت بزرگ،) بسيار ياد کن! و به هنگام صبح و شام، او را تسبيح بگو!

و (به ياد آوريد) هنگامي را که فرشتگان گفتند: «اي مريم! خدا تو را برگزيده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتري داده است.

اي مريم! (به شکرانه اين نعمت) براي پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع‌کنندگان، رکوع کن!

(اي پيامبر!) اين، از خبرهاي غيبي است که به تو وحي مي‌کنيم؛ و تو در آن هنگام که قلمهاي خود را (براي قرعه‌کشي) به آب مي‌افکندند تا کداميک کفالت و سرپرستي مريم را عهده‌دار شود، و (نيز) به هنگامي که (دانشمندان بني اسرائيل، براي کسب افتخار سرپرستي او،) با هم کشمکش داشتند، حضور نداشتي؛ و همه اينها، از راه وحي به تو گفته شد.)

(به ياد آوريد) هنگامي را که فرشتگان گفتند: «اي مريم! خداوند تو را به کلمه‌اي [= وجود باعظمتي‌] از طرف خودش بشارت مي‌دهد که نامش «مسيح، عيسي پسر مريم» است؛ در حالي که در اين جهان و جهان ديگر، صاحب شخصيت خواهد بود؛ و از مقربان (الهي) است.

و با مردم، در گاهواره و در حالت کهولت (و ميانسال شدن) سخن خواهد گفت؛ و از شايستگان است.»

(مريم) گفت: «پروردگارا! چگونه ممکن است فرزندي براي من باشد، در حالي که انساني با من تماس نگرفته است؟!» فرمود: «خداوند، اين‌گونه هر چه را بخواهد مي‌آفريند! هنگامي که چيزي را مقرر دارد (و فرمان هستي آن را صادر کند)، فقط به آن مي‌گويد: «موجود باش!» آن نيز فورا موجود مي‌شود.

و به او، کتاب و دانش و تورات و انجيل، مي‌آموزد.

و (او را به عنوان) رسول و فرستاده به سوي بني اسرائيل (قرار داده، که به آنها مي‌گويد:) من نشانه‌اي از طرف پروردگار شما، برايتان آورده‌ام؛ من از گل، چيزي به شکل پرنده مي‌سازم؛ سپس در آن مي‌دمم و به فرمان خدا، پرنده‌اي مي‌گردد. و به اذن خدا، کور مادرزاد و مبتلايان به برص [= پيسي‌] را بهبودي مي‌بخشم؛ و مردگان را به اذن خدا زنده مي‌کنم؛ و از آنچه مي‌خوريد، و در خانه‌هاي خود ذخيره مي‌کنيد، به شما خبر مي‌دهم؛ مسلما در اينها، نشانه‌اي براي شماست، اگر ايمان داشته باشيد!

و آنچه را پيش از من از تورات بوده، تصديق مي‌کنم؛ و (آمده‌ام) تا پاره‌اي از چيزهايي را که (بر اثر ظلم و گناه،) بر شما حرام شده، (مانند گوشت بعضي از چهارپايان و ماهيها،) حلال کنم؛ و نشانه‌اي از طرف پروردگار شما، برايتان آورده‌ام؛ پس از خدا بترسيد، و مرا اطاعت کنيد!

خداوند، پروردگار من و شماست؛ او را بپرستيد (نه من، و نه چيز ديگر را)! اين است راه راست!»

هنگامي که عيسي از آنان احساس کفر (و مخالفت) کرد، گفت: «کيست که ياور من به سوي خدا (براي تبليغ آيين او) گردد؟» حواريان [= شاگردان مخصوص او] گفتند: «ما ياوران خداييم؛ به خدا ايمان آورديم؛ و تو (نيز) گواه باش که ما اسلام آورده‌ايم.

پروردگارا! به آنچه نازل کرده‌اي، ايمان آورديم و از فرستاده (تو) پيروي نموديم؛ ما را در زمره گواهان بنويس!»

و (يهود و دشمنان مسيح، براي نابودي او و آيينش،) نقشه کشيدند؛ و خداوند (بر حفظ او و آيينش،) چاره‌جويي کرد؛ و خداوند، بهترين چاره‌جويان است.

(به ياد آوريد) هنگامي را که خدا به عيسي فرمود: «من تو را برمي‌گيرم و به سوي خود، بالا مي‌برم و تو را از کساني که کافر شدند، پاک مي‌سازم؛ و کساني را که از تو پيروي کردند، تا روز رستاخيز، برتر از کساني که کافر شدند، قرارمي‌دهم؛ سپس بازگشت شما به سوي من است و در ميان شما، در آنچه اختلاف داشتيد، داوري مي‌کنم.

اما آنها که کافر شدند، (و پس از شناختن حق، آن را انکار کردند،) در دنيا و آخرت، آنان را مجازات دردناکي خواهم کرد؛ و براي آنها، ياوراني نيست.

اما آنها که ايمان آوردند، و اعمال صالح انجام دادند، خداوند پاداش آنان را بطور کامل خواهد داد؛ و خداوند، ستمکاران را دوست نمي‌دارد.»

اينها را که بر تو مي‌خوانيم، از نشانه‌ها(ي حقانيت تو) است، و يادآوري حکيمانه است.

مثل عيسي در نزد خدا، همچون آدم است؛ که او را از خاک آفريد، و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فورا موجود شد. (بنابر اين، ولادت مسيح بدون پدر، هرگز دليل بر الوهيت او نيست.)

اينها حقيقتي است از جانب پروردگار تو؛ بنابر اين، از ترديد کنندگان مباش!

هرگاه بعد از علم و دانشي که (در باره مسيح) به تو رسيده، (باز) کساني با تو به محاجه و ستيز برخيزند، به آنها بگو: «بياييد ما فرزندان خود را دعوت کنيم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خويش را دعوت نماييم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنيم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنيم؛ و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم.

اين همان سرگذشت واقعي (مسيح) است. (و ادعاهايي همچون الوهيت او، يا فرزند خدا بودنش، بي‌اساس است.) و هيچ معبودي، جز خداوند يگانه نيست؛ و خداوند توانا و حکيم است.

اگر (با اين همه شواهد روشن، باز هم از پذيرش حق) روي گردانند، (بدان که طالب حق نيستند؛ و) خداوند از مفسده‌جويان، آگاه است.

بگو: «اي اهل کتاب! بياييد به سوي سخني که ميان ما و شما يکسان است؛ که جز خداوند يگانه را نپرستيم و چيزي را همتاي او قرار ندهيم؛ و بعضي از ما، بعضي ديگر را -غير از خداي يگانه- به خدايي نپذيرد.» هرگاه (از اين دعوت،) سرباز زنند، بگوييد: «گواه باشيد که ما مسلمانيم!»

اي اهل کتاب! چرا درباره ابراهيم، گفتگو و نزاع مي‌کنيد (و هر کدام، او را پيرو آيين خودتان معرفي مي‌نماييد)؟! در حالي که تورات و انجيل، بعد از او نازل شده است! آيا انديشه نمي‌کنيد؟!

شما کساني هستيد که درباره آنچه نسبت به آن آگاه بوديد، گفتگو و ستيز کرديد؛ چرا درباره آنچه آگاه نيستيد، گفتگو مي‌کنيد؟! و خدا مي‌داند، و شما نمي‌دانيد.

ابراهيم نه يهودي بود و نه نصراني؛ بلکه موحدي خالص و مسلمان بود؛ و هرگز از مشرکان نبود.

سزاوارترين مردم به ابراهيم، آنها هستند که از او پيروي کردند، و (در زمان و عصر او، به مکتب او وفادار بودند؛ همچنين) اين پيامبر و کساني که (به او) ايمان آورده‌اند (از همه سزاوارترند)؛ و خداوند، ولي و سرپرست مؤمنان است.

جمعي از اهل کتاب (از يهود)، دوست داشتند (و آرزو مي‌کردند) شما را گمراه کنند؛ (اما آنها بايد بدانند که نمي‌توانند شما را گمراه سازند،) آنها گمراه نمي‌کنند مگر خودشان را، و نمي‌فهمند!

اي اهل کتاب! چرا به آيات خدا کافر مي‌شويد، در حالي که (به درستي آن) گواهي مي‌دهيد؟!

اي اهل کتاب! چرا حق را با باطل (مي‌زميزيد و) مشتبه مي‌کنيد (تا ديگران نفهمند و گمراه شوند)، و حقيقت را پوشيده مي‌داريد در حالي که مي‌دانيد؟!

و جمعي از اهل کتاب (از يهود) گفتند: «(برويد در ظاهر) به آنچه بر مؤمنان نازل شده، در آغاز روز ايمان بياوريد؛ و در پايان روز، کافر شويد (و باز گرديد)! شايد آنها (از آيين خود) بازگردند! (زيرا شما را، اهل کتاب و آگاه از بشارات آسماني پيشين مي‌دانند؛ و اين توطئه کافي است که آنها را متزلزل سازد).

و جز به کسي که از آيين شما پيروي مي‌کند، (واقعا) ايمان نياوريد!» بگو: «هدايت، هدايت الهي است! (و اين توطئه شما، در برابر آن بي اثر است)»! (سپس اضافه کردند: «تصور نکنيد) به کسي همانند شما (کتاب آسماني) داده مي‌شود، يا اينکه مي‌توانند در پيشگاه پروردگارتان، با شما بحث و گفتگو کنند، (بلکه نبوت و منطق، هر دو نزد شماست!)» بگو: «فضل (و موهبت نبوت و عقل و منطق، در انحصار کسي نيست؛ بلکه) به دست خداست؛ و به هر کس بخواهد (و شايسته بداند،) مي‌دهد؛ و خداوند، واسع [= داراي مواهب گسترده‌] و آگاه (از موارد شايسته آن) است.

هر کس را بخواهد، ويژه رحمت خود مي‌کند؛ و خداوند، داراي مواهب عظيم است.»

و در ميان اهل کتاب، کساني هستند که اگر ثروت زيادي به رسم امانت به آنها بسپاري، به تو باز مي‌گردانند؛ و کساني هستند که اگر يک دينار هم به آنان بسپاري، به تو باز نمي‌گردانند؛ مگر تا زماني که بالاي سر آنها ايستاده (و بر آنها مسلط) باشي! اين بخاطر آن است که مي‌گويند: «ما در برابر اميين [= غير يهود]، مسؤول نيستيم.» و بر خدا دروغ مي‌بندند؛ در حالي که مي‌دانند (اين سخن دروغ است).

آري، کسي که به پيمان خود وفا کند و پرهيزگاري پيشه نمايد، (خدا او را دوست مي‌دارد؛ زيرا) خداوند پرهيزگاران را دوست دارد.

کساني که پيمان الهي و سوگندهاي خود (به نام مقدس او) را به بهاي ناچيزي مي‌فروشند، آنها بهره‌اي در آخرت نخواهند داشت؛ و خداوند با آنها سخن نمي‌گويد و به آنان در قيامت نمي‌نگرد و آنها را (از گناه) پاک نمي‌سازد؛ و عذاب دردناکي براي آنهاست.

در ميان آنها [= يهود] کساني هستند که به هنگام تلاوت کتاب (خدا)، زبان خود را چنان مي‌گردانند که گمان کنيد (آنچه را مي‌خوانند،) از کتاب (خدا) است؛در حالي که از کتاب (خدا) نيست! (و با صراحت) مي‌گويند: «آن از طرف خداست!» با اينکه از طرف خدا نيست، و به خدا دروغ مي‌بندند در حالي که مي‌دانند!

براي هيچ بشري سزاوار نيست که خداوند، کتاب آسماني و حکم و نبوت به او دهد سپس او به مردم بگويد: «غير از خدا، مرا پرستش کنيد!» بلکه (سزاوار مقام او، اين است که بگويد:) مردمي الهي باشيد، آن‌گونه که کتاب خدا را مي‌آموختيد و درس مي‌خوانديد! (و غير از خدا را پرستش نکنيد!)

و نه اينکه به شما دستور دهد که فرشتگان و پيامبران را، پروردگار خود انتخاب کنيد. آيا شما را، پس از آنکه مسلمان شديد، به کفر دعوت مي‌کند؟!

و (به خاطر بياوريد) هنگامي را که خداوند، از پيامبران (و پيروان آنها)،پيمان مؤکد گرفت، که هرگاه کتاب و دانش به شما دادم، سپس پيامبري به سوي شما آمد که آنچه را با شماست تصديق مي‌کند، به او ايمان بياوريد و او را ياري کنيد! سپس (خداوند) به آنها گفت: «آيا به اين موضوع، اقرار داريد؟ و بر آن، پيمان مؤکد بستيد؟» گفتند: «(آري) اقرار داريم!» (خداوند به آنها) گفت: «پس گواه باشيد! و من نيز با شما از گواهانم.»

پس کسي که بعد از اين (پيمان محکم)، روي گرداند، فاسق است.

آيا آنها غير از آيين خدا مي‌طلبند؟! (آيين او همين اسلام است؛) و تمام کساني که در آسمانها و زمين هستند، از روي اختيار يا از روي اجبار، در برابر (فرمان) او تسليمند، و همه به سوي او بازگردانده مي‌شوند.

بگو: «به خدا ايمان آورديم؛ و (همچنين) به آنچه بر ما و بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط نازل گرديده؛ و آنچه به موسي و عيسي و (ديگر) پيامبران، از طرف پروردگارشان داده شده است؛ ما در ميان هيچ يک از آنان فرقي نمي‌گذاريم؛ و در برابر (فرمان) او تسليم هستيم.»

و هر کس جز اسلام (و تسليم در برابر فرمان حق،) آييني براي خود انتخاب کند، از او پذيرفته نخواهد شد؛ و او در آخرت، از زيانکاران است.

چگونه خداوند جمعيتي را هدايت مي‌کند که بعد از ايمان و گواهي به حقانيت رسول و آمدن نشانه‌هاي روشن براي آنها، کافر شدند؟! و خدا، جمعيت ستمکاران را هدايت نخواهد کرد!

کيفر آنها، اين است که لعن (و طرد) خداوند و فرشتگان و مردم همگي بر آنهاست.

همواره در اين لعن (و طرد و نفرين) مي‌مانند؛ مجازاتشان تخفيف نمي‌يابد؛ و به آنها مهلت داده نمي‌شود.

مگر کساني که پس از آن، توبه کنند و اصلاح نمايند؛ (و در مقام جبران گناهان گذشته برآيند، که توبه آنها پذيرفته خواهد شد؛) زيرا خداوند، آمرزنده و بخشنده است.

کساني که پس از ايمان کافر شدند و سپس بر کفر (خود) افزودند، (و در اين راه اصرار ورزيدند،) هيچ‌گاه توبه آنان، (که از روي ناچاري يا در آستانه مرگ صورت مي‌گيرد،) قبول نمي‌شود؛ و آنها گمراهان (واقعي)اند (چرا که هم راه خدا را گم کرده‌اند، و هم راه توبه را!).

کساني که کافر شدند و در حال کفر از دنيا رفتند، اگر چه روي زمين پر از طلا باشد، و آن را بعنوان فديه (و کفاره اعمال بد خويش) بپردازند، هرگز از هيچ‌يک آنها قبول نخواهد شد؛ و براي آنان، مجازات دردناک است؛ و ياوراني ندارند.

هرگز به (حقيقت) نيکوکاري نمي‌رسيد مگر اينکه از آنچه دوست مي‌داريد، (در راه خدا) انفاق کنيد؛ و آنچه انفاق مي‌کنيد، خداوند از آن آگاه است.

همه غذاها(ي پاک) بر بني اسرائيل حلال بود، جز آنچه اسرائيل (يعقوب)، پيش از نزول تورات، بر خود تحريم کرده بود؛ (مانند گوشت شتر که براي او ضرر داشت.) بگو: «اگر راست مي‌گوييد تورات را بياوريد و بخوانيد! (اين نسبتهايي که به پيامبران پيشين مي‌دهيد، حتي در تورات تحريف شده شما نيست!)»

بنا بر اين، آنها که بعد از اين به خدا دروغ مي‌بندند، ستمگرند! (زيرا از روي علم و عمد چنين مي‌کنند).

بگو: «خدا راست گفته (و اينها در آيين پاک ابراهيم نبوده) است. بنا بر اين، از آيين ابراهيم پيروي کنيد، که به حق گرايش داشت، و از مشرکان نبود!»

نخستين خانه‌اي که براي مردم (و نيايش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمين مکه است، که پر برکت، و مايه هدايت جهانيان است.

در آن، نشانه‌هاي روشن، (از جمله) مقام ابراهيم است؛ و هر کس داخل آن [= خانه خدا] شود؛ در امان خواهد بود، و براي خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانايي رفتن به سوي آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زيان رسانده)، خداوند از همه جهانيان، بي‌نياز است.

بگو: «اي اهل کتاب! چرا به آيات خدا کفر مي‌ورزيد؟! و خدا گواه است بر اعمالي که انجام مي‌دهيد!»

بگو: «اي اهل کتاب! چرا افرادي را که ايمان آورده‌اند، از راه خدا بازمي‌داريد، و مي‌خواهيد اين راه را کج سازيد؟! در حالي که شما (به درستي اين راه) گواه هستيد؛ و خداوند از آنچه انجام مي‌دهيد، غافل نيست!»

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! اگر از گروهي از اهل کتاب، (که کارشان نفاق‌افکني و شعله‌ورساختن آتش کينه و عداوت است) اطاعت کنيد، شما را پس از ايمان، به کفر بازمي‌گردانند.

و چگونه ممکن است شما کافر شويد، با اينکه (در دامان وحي قرار گرفته‌ايد، و) آيات خدا بر شما خوانده مي‌شود، و پيامبر او در ميان شماست؟! (بنابر اين، به خدا تمسک جوييد!) و هر کس به خدا تمسک جويد، به راهي راست، هدايت شده است.

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! آن گونه که حق تقوا و پرهيزکاري است، از خدا بپرهيزيد! و از دنيا نرويد، مگر اينکه مسلمان باشيد! (بايد گوهر ايمان را تا پايان عمر، حفظ کنيد!)

و همگي به ريسمان خدا [= قرآن و اسلام، و هرگونه وسيله وحدت‌]، چنگ زنيد ، و پراکنده نشويد! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به ياد آريد که چگونه دشمن يکديگر بوديد، و او ميان دلهاي شما، الفت ايجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شديد! و شما بر لب حفره‌اي از آتش بوديد، خدا شما را از آن نجات داد؛ اين چنين، خداوند آيات خود را براي شما آشکار مي‌سازد؛ شايد پذيراي هدايت شويد.

بايد از ميان شما، جمعي دعوت به نيکي، و امر به معروف و نهي از منکر کنند! و آنها همان رستگارانند.

و مانند کساني نباشيد که پراکنده شدند و اختلاف کردند؛ (آن هم) پس از آنکه نشانه‌هاي روشن (پروردگار) به آنان رسيد! و آنها عذاب عظيمي دارند.

(آن عذاب عظيم) روزي خواهد بود که چهره‌هائي سفيد، و چهره‌هائي سياه مي‌گردد، اما آنها که صورتهايشان سياه شده، (به آنها گفته مي‌شود:) آيا بعد از ايمان، و (اخوت و برادري در سايه آن،) کافر شديد؟! پس بچشيد عذاب را، به سبب آنچه کفر مي‌ورزيديد!

و اما آنها که چهره‌هايشان سفيد شده، در رحمت خداوند خواهند بود؛ و جاودانه در آن مي‌مانند.

اينها آيات خداست؛ که بحق بر تو مي‌خوانيم. و خداوند (هيچ گاه) ستمي براي (احدي از) جهانيان نمي‌خواهد.

و (چگونه ممکن است خدا ستم کند؟! در حالي که) آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است، مال اوست؛ و همه کارها، به سوي او باز مي‌گردد (و به فرمان اوست.)

شما بهترين امتي بوديد که به سود انسانها آفريده شده‌اند؛ (چه اينکه) امر به معروف و نهي از منکر مي‌کنيد و به خدا ايمان داريد. و اگر اهل کتاب، (به چنين برنامه و آيين درخشاني،) ايمان آورند، براي آنها بهتر است! (ولي تنها) عده کمي از آنها با ايمانند، و بيشتر آنها فاسقند، (و خارج از اطاعت پروردگار)

آنها [= اهل کتاب، مخصوصا» يهود] هرگز نمي‌توانند به شما زيان برسانند، جز آزارهاي مختصر؛ و اگر با شما پيکار کنند، به شما پشت خواهند کرد (و شکست مي‌خورند؛ سپس کسي آنها را ياري نمي‌کند.

هر جا يافت شوند، مهر ذلت بر آنان خورده است؛ مگر با ارتباط به خدا، (و تجديد نظر در روش ناپسند خود،) و (يا) با ارتباط به مردم (و وابستگي به اين و آن)؛ و به خشم خدا، گرفتار شده‌اند؛ و مهر بيچارگي بر آنها زده شده؛ چرا که آنها به آيات خدا، کفر مي‌ورزيدند و پيامبران را بناحق مي‌کشتند. اينها بخاطر آن است که گناه کردند؛ و (به حقوق ديگران،) تجاوز مي‌نمودند.

آنها همه يکسان نيستند؛ از اهل کتاب، جمعيتي هستند که (به حق و ايمان) قيام مي‌کنند؛ و پيوسته در اوقات شب، آيات خدا را مي‌خوانند؛ در حالي که سجده مي‌نمايند.

به خدا و روز ديگر ايمان مي‌آورند؛ امر به معروف و نهي از منکر مي‌کنند؛ و در انجام کارهاي نيک، پيشي مي‌گيرند؛ و آنها از صالحانند.

و آنچه از اعمال نيک انجام دهند، هرگز کفران نخواهد شد! (و پاداش شايسته آن را مي‌بينند.) و خدا از پرهيزکاران، آگاه است.

کساني که کافر شدند، هرگز نمي‌توانند در پناه اموال و فرزندانشان، از مجازات خدا در امان بمانند! آنها اصحاب دوزخند؛ و جاودانه در آن خواهند ماند.

آنچه آنها در اين زندگي پست دنيوي انفاق مي‌کنند، همانند باد سوزاني است که به زراعت قومي که بر خود ستم کرده (و در غير محل و وقت مناسب، کشت نموده‌اند)، بوزد؛ و آن را نابود سازد. خدا به آنها ستم نکرده؛ بلکه آنها، خودشان به خويشتن ستم مي‌کنند.

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! محرم اسراري از غير خود، انتخاب نکنيد! آنها از هرگونه شر و فسادي در باره شما، کوتاهي نمي‌کنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشيد. (نشانه‌هاي) دشمني از دهان (و کلام)شان آشکار شده؛ و آنچه در دلهايشان پنهان مي‌دارند، از آن مهمتر است. ما آيات (و راه‌هاي پيشگيري از شر آنها) را براي شما بيان کرديم اگر انديشه کنيد!

شما کساني هستيد که آنها را دوست مي‌داريد؛ اما آنها شما را دوست ندارند! در حالي که شما به همه کتابهاي آسماني ايمان داريد (و آنها به کتاب آسماني شما ايمان ندارند). هنگامي که شما را ملاقات مي‌کنند، (به دروغ) مي‌گويند: «ايمان آورده‌ايم!» اما هنگامي که تنها مي‌شوند، از شدت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان مي‌گزند! بگو: «با همين خشمي که داريد بميريد! خدا از (اسرار) درون سينه‌ها آگاه است.»

اگر نيکي به شما برسد، آنها را ناراحت مي‌کند؛ و اگر حادثه ناگواري براي شما رخ دهد، خوشحال مي‌شوند. (اما) اگر (در برابرشان) استقامت و پرهيزگاري پيشه کنيد، نقشه‌هاي (خائنانه) آنان، به شما زياني نمي‌رساند؛ خداوند به آنچه انجام مي‌دهند، احاطه دارد.

و (به ياد آور) زماني را که صبحگاهان، از ميان خانواده خود، جهت انتخاب اردوگاه جنگ براي مؤمنان، بيرون رفتي! و خداوند، شنوا و داناست (گفتگوهاي مختلفي را که درباره طرح جنگ گفته مي‌شد، مي‌شنيد؛ و انديشه‌هايي را که بعضي در سر مي‌پروراندند، مي‌دانست).

(و نيز به ياد آور) زماني را که دو طايفه از شما تصميم گرفتند سستي نشان دهند (و از وسط راه بازگردند)؛ و خداوند پشتيبان آنها بود (و به آنها کمک کرد که از اين فکر بازگردند)؛ و افراد باايمان، بايد تنها بر خدا توکل کنند!

خداوند شما را در «بدر» ياري کرد (و بر دشمنان خطرناک، پيروز ساخت)؛ در حالي که شما (نسبت به آنها)، ناتوان بوديد. پس، از خدا بپرهيزيد (و در برابر دشمن، مخالفت فرمان پيامبر نکنيد)، تا شکر نعمت او را بجا آورده باشيد!

در آن هنگام که تو به مؤمنان مي‌گفتني: «آيا کافي نيست که پروردگارتان، شما را به سه هزار نفر از فرشتگان، که از آسمان فرود مي‌آيند، ياري کند؟!»

آري، (امروز هم) اگر استقامت و تقوا پيشه کنيد، و دشمن به همين زودي به سراغ شما بيايد، خداوند شما را به پنج هراز نفر از فرشتگان، که نشانه‌هايي با خود دارند، مدد خواهد داد!

ولي اينها را خداوند فقط بشارت، و براي اطمينان خاطر شما قرار داده؛ وگرنه، پيروزي تنها از جانب خداوند تواناي حکيم است!

(اين وعده را که خدا به شما داده،) براي اين است که قسمتي از پيکر لشکر کافران را قطع کند؛ يا آنها را با ذلت برگرداند؛ تا مأيوس و نااميد، (به وطن خود) بازگردند.

هيچ‌گونه اختياري (در باره عفو کافران، يا مؤمنان فراري از جنگ،) براي تو نيست؛ مگر اينکه (خدا) بخواهد آنها را ببخشد، يا مجازات کند؛ زيرا آنها ستمگرند.

و آنچه در آسمانها و زمين است، از آن خداست. هر کس را بخواهد (و شايسته بداند)، مي‌بخشد؛ و هر کس را بخواهد، مجازات مي‌کند؛ و خداوند آمرزنده مهربان است.

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! ربا (و سود پول) را چند برابر نخوريد! از خدا بپرهيزيد، تا رستگار شويد!

و از آتشي بپرهيزيد که براي کافران آماده شده است!

و خدا و پيامبر را اطاعت کنيد، تا مشمول رحمت شويد!

و شتاب کنيد براي رسيدن به آمرزش پروردگارتان؛ و بهشتي که وسعت آن، آسمانها و زمين است؛ و براي پرهيزگاران آماده شده است.

همانها که در توانگري و تنگدستي، انفاق مي‌کنند؛ و خشم خود را فرو مي‌برند؛ و از خطاي مردم درمي‌گذرند؛ و خدا نيکوکاران را دوست دارد.

و آنها که وقتي مرتکب عمل زشتي شوند، يا به خود ستم کنند، به ياد خدا مي‌افتند؛ و براي گناهان خود، طلب آمرزش مي‌کنند -و کيست جز خدا که گناهان را ببخشد؟- و بر گناه، اصرار نمي‌ورزند، با اينکه مي‌دانند.

آنها پاداششان آمرزش پروردگار، و بهشتهايي است که از زير درختانش، نهرها جاري است؛ جاودانه در آن ميمانند؛ چه نيکو است پاداش اهل عمل!

پيش از شما، سنت‌هايي وجود داشت؛ (و هر قوم، طبق اعمال و صفات خود، سرنوشتهايي داشتند؛ که شما نيز، همانند آن را داريد.) پس در روي زمين، گردش کنيد و ببينيد سرانجام تکذيب‌کنندگان (آيات خدا) چگونه بود؟!

اين، بياني است براي عموم مردم؛ و هدايت و اندرزي است براي پرهيزگاران!

و سست نشويد! و غمگين نگرديد! و شما برتريد اگر ايمان داشته باشيد!

اگر (در ميدان احد،) به شما جراحتي رسيد (و ضربه‌اي وارد شد)، به آن جمعيت نيز (در ميدان بدر)، جراحتي همانند آن وارد گرديد. و ما اين روزها(ي پيروزي و شکست) را در ميان مردم مي‌گردانيم؛ (-و اين خاصيت زندگي دنياست-) تا خدا، افرادي را که ايمان آورده‌اند، بداند (و شناخته شوند)؛ و خداوند از ميان شما، شاهداني بگيرد. و خدا ظالمان را دوست نمي‌دارد.

و تا خداوند، افراد باايمان را خالص گرداند (و ورزيده شوند)؛ و کافران را به تدريج نابود سازد.

آيا چنين پنداشتيد که (تنها با ادعاي ايمان) وارد بهشت خواهيد شد، در حالي که خداوند هنوز مجاهدان از شما و صابران را مشخص نساخته است؟!

و شما مرگ (و شهادت در راه خدا) را، پيش از آنکه با آن روبه‌رو شويد، آرزو مي‌کرديد؛ سپس آن را با چشم خود ديديد، در حالي که به آن نگاه مي‌کرديد (و حاضر نبوديد به آن تن دردهيد! چقدر ميان گفتار و کردار شما فاصله است؟!)

محمد (ص) فقط فرستاده خداست؛ و پيش از او، فرستادگان ديگري نيز بودند؛ آيا اگر او بميرد و يا کشته شود، شما به عقب برمي‌گرديد؟ (و اسلام را رها کرده به دوران جاهليت و کفر بازگشت خواهيد نمود؟) و هر کس به عقب باز گردد، هرگز به خدا ضرري نمي‌زند؛ و خداوند بزودي شاکران (و استقامت‌کنندگان) را پاداش خواهد داد.

هيچ‌کس، جز به فرمان خدا، نمي‌ميرد؛ سرنوشتي است تعيين شده؛ (بنابر اين، مرگ پيامبر يا ديگران، يک سنت الهي است.) هر کس پاداش دنيا را بخواهد (و در زندگي خود، در اين راه گام بردارد،) چيزي از آن به او خواهيم داد؛ و هر کس پاداش آخرت را بخواهد، از آن به او مي‌دهيم؛ و بزودي سپاسگزاران را پاداش خواهيم داد.

چه بسيار پيامبراني که مردان الهي فراواني به همراه آنان جنگ کردند! آنها هيچ‌گاه در برابر آنچه در راه خدا به آنان مي‌رسيد، سست و ناتوان نشدند (و تن به تسليم ندادند)؛ و خداوند استقامت‌کنندگان را دوست دارد.

سخنشان تنها اين بود که: «پروردگارا! گناهان ما را ببخش! و از تندرويهاي ما در کارها، چشم‌پوشي کن! قدمهاي ما را استوار بدار! و ما را بر جمعيت کافران، پيروز گردان!

از اين‌رو خداوند پاداش اين جهان، و پاداش نيک آن جهان را به آنها داد؛ و خداوند نيکوکاران را دوست مي‌دارد.

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! اگر از کساني که کافر شده‌اند اطاعت کنيد، شما را به گذشته‌هايتان بازمي‌گردانند؛ و سرانجام، زيانکار خواهيد شد.

(آنها تکيه‌گاه شما نيستند،) بلکه ولي و سرپرست شما، خداست؛ و او بهترين ياوران است.

بزودي در دلهاي کافران، بخاطر اينکه بدون دليل، چيزهايي را براي خدا همتا قرار دادند، رعب و ترس مي‌افکنيم؛ و جايگاه آنها، آتش است؛ و چه بد جايگاهي است جايگاه ستمکاران!

خداوند، وعده خود را به شما، (در باره پيروزي بر دشمن در احد،) تحقق بخشيد؛ در آن هنگام (که در آغاز جنگ،) دشمنان را به فرمان او، به قتل مي‌رسانديد؛ (و اين پيروزي ادامه داشت) تا اينکه سست شديد؛ و (بر سر رهاکردن سنگرها،) در کار خود به نزاع پرداختيد؛ و بعد از آن که آنچه را دوست مي‌داشتيد (از غلبه بر دشمن) به شما نشان داد، نافرماني کرديد. بعضي از شما، خواهان دنيا بودند؛ و بعضي خواهان آخرت. سپس خداوند شما را از آنان منصرف ساخت؛ (و پيروزي شما به شکست انجاميد؛) تا شما را آزمايش کند. و او شما را بخشيد؛ و خداوند نسبت به مؤمنان، فضل و بخشش دارد.

(به خاطر بياوريد) هنگامي را که از کوه بالا ميرفتيد؛ و جمعي در وسط بيابان پراکنده شدند؛ و از شدت وحشت،) به عقب ماندگان نگاه نمي‌کرديد، و پيامبر از پشت سر، شما را صدا مي‌زد. سپس اندوه‌ها را يکي پس از ديگري به شما جزا داد؛ اين بخاطر آن بود که ديگر براي از دست رفتن (غنايم جنگي) غمگين نشويد، و نه بخاطر مصيبت‌هايي که بر شما وارد مي‌گردد. و خداوند از آنچه انجام مي‌دهيد، آگاه است.

سپس بدنبال اين غم و اندوه، آرامشي بر شما فرستاد. اين آرامش، بصورت خواب سبکي بود که (در شب بعد از حادثه احد،) گروهي از شما را فرا گرفت؛ اماگروه ديگري در فکر جان خويش بودند؛ (و خواب به چشمانشان نرفت.) آنها گمانهاي نادرستي -همچون گمانهاي دوران جاهليت- درباره خدا داشتند؛ و مي‌گفتند: «آيا چيزي از پيروزي نصيب ما مي‌شود؟!» بگو: «همه کارها (و پيروزيها) به دست خداست!» آنها در دل خود، چيزي را پنهان مي‌دارند که براي تو آشکار نمي‌سازند؛ مي‌گويند: «اگر ما سهمي از پيروزي داشتيم، در اين جا کشته نمي‌شديم!» بگو: «اگر هم در خانه‌هاي خود بوديد، آنهايي که کشته‌شدن بر آنها مقرر شده بود، قطعا به سوي آرامگاه‌هاي خود، بيرون مي‌آمدند (و آنها را به قتل مي‌رساندند). و اينها براي اين است که خداوند، آنچه در سينه‌هايتان پنهان داريد، بيازمايد؛ و آنچه را در دلهاي شما (از ايمان) است، خالص گرداند؛ و خداوند از آنچه در درون سينه‌هاست، با خبر است.

کساني که در روز روبرو شدن دو جمعيت با يکديگر (در جنگ احد)، فرار کردند، شيطان آنها را بر اثر بعضي از گناهاني که مرتکب شده بودند، به لغزش انداخت؛ و خداوند آنها را بخشيد. خداوند، آمرزنده و بردبار است.

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! همانند کافران نباشيد که چون برادرانشان به مسافرتي مي‌روند، يا در جنگ شرکت مي‌کنند (و از دنيا مي‌روند و يا کشته مي‌شوند)، مي‌گويند: «اگر آنها نزد ما بودند، نمي‌مردند و کشته نمي‌شدند!» (شما از اين گونه سخنان نگوييد،) تا خدا اين حسرت را بر دل آنها [= کافران‌] بگذارد. خداوند، زنده مي‌کند و مي‌ميراند؛ (و زندگي و مرگ، به دست اوست؛) و خدا به آنچه انجام مي‌دهيد، بيناست.

اگر هم در راه خدا کشته شويد يا بميريد، (زيان نکرده‌ايد؛ زيرا) آمرزش و رحمت خدا، از تمام آنچه آنها (در طول عمر خود،) جمع آوري ميکنند، بهتر است!

و اگر بميريد يا کشته شويد، به سوي خدا محشور مي‌شويد. (بنابراين، فاني نمي‌شويد که از فنا، وحشت داشته باشيد.)

به (برکت) رحمت الهي، در برابر آنان [= مردم‌] نرم (و مهربان) شدي! و اگر خشن و سنگدل بودي، از اطراف تو، پراکنده مي‌شدند. پس آنها را ببخش و براي آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامي که تصميم گرفتي، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زيرا خداوند متوکلان را دوست دارد.

اگر خداوند شما را ياري کند، هيچ کس بر شما پيروز نخواهد شد! و اگر دست از ياري شما بردارد، کيست که بعد از او، شما را ياري کند؟! و مؤمنان، تنها بر خداوند بايد توکل کنند!

(گمان کرديد ممکن است پيامبر به شما خيانت کند؟! در حالي که) ممکن نيست هيچ پيامبري خيانت کند! و هر کس خيانت کند، روز رستاخيز، آنچه را در آن خيانت کرده، با خود (به صحنه محشر) مي‌آورد؛ سپس به هر کس، آنچه را فراهم کرده (و انجام داده است)، بطور کامل داده مي‌شود؛ و (به همين دليل) به آنها ستم نخواهد شد (چرا که محصول اعمال خود را خواهند ديد).

آيا کسي که از رضاي خدا پيروي کرده، همانند کسي است که به خشم و غضب خدا بازگشته؟! و جايگاه او جهنم، و پايان کار او بسيار بد است.

هر يک از آنان، درجه و مقامي در پيشگاه خدا دارند؛ و خداوند به آنچه انجام مي‌دهند، بيناست.

خداوند بر مؤمنان منت نهاد [= نعمت بزرگي بخشيد] هنگامي که در ميان آنها، پيامبري از خودشان برانگيخت؛ که آيات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بياموزد؛ هر چند پيش از آن، در گمراهي آشکاري بودند.

آيا هنگامي که مصيبتي (در ميدان جنک احد) به شما رسيد، در حالي که دو برابر آن را (در ميدان جنگ بدر بر دشمن) وارد ساخته بوديد، گفتيد: «اين مصيبت از کجاست؟!» بگو: «از ناحيه خود شماست (که در ميدان جنگ احد، با دستور پيامبر مخالفت کرديد)! خداوند بر هر چيزي قادر است. (و چنانچه روش خود را اصلاح کنيد، در آينده شما را پيروز مي‌کند.)»

و آنچه (در روز احد،) در روزي که دو دسته [= مؤمنان و کافران‌] با هم نبرد کردند به شما رسيد، به فرمان خدا (و طبق سنت الهي) بود؛ و براي اين بود که مؤمنان را مشخص کند.

و نيز براي اين بود که منافقان شناخته شوند؛ آنهايي که به ايشان گفته شد: «بياييد در راه خدا نبرد کنيد! يا (حداقل) از حريم خود، دفاع نماييد!» گفتند: «اگر مي‌دانستيم جنگي روي خواهد داد، از شما پيروي مي‌کرديم. (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود.)» آنها در آن هنگام، به کفر نزديکتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند که در دلهايشان نيست! و خداوند از آنچه کتمان مي‌کنند، آگاهتر است.

(منافقان) آنها هستند که به برادران خود -در حالي که از حمايت آنها دست کشيده بودند- گفتند: «اگر آنها از ما پيروي مي‌کردند، کشته نمي‌شدند!» بگو: «(مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش‌بيني کنيد؟!) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوييد!»

(اي پيامبر!) هرگز گمان مبر کساني که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه آنان زنده‌اند، و نزد پروردگارشان روزي داده مي‌شوند.

آنها بخاطر نعمتهاي فراواني که خداوند از فضل خود به ايشان بخشيده است، خوشحالند؛ و بخاطر کساني که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند [= مجاهدان و شهيدان آينده ]، خوشوقتند؛ (زيرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان مي‌بينند؛ و مي‌دانند) که نه ترسي بر آنهاست، و نه غمي خواهند داشت.

و از نعمت خدا و فضل او (نسبت به خودشان نيز) مسرورند؛ و (مي‌بينند که) خداوند، پاداش مؤمنان را ضايع نمي‌کند؛ (نه پاداش شهيدان، و نه پاداش مجاهداني که شهيد نشدند).

آنها که دعوت خدا و پيامبر (ص) را، پس از آن همه جراحاتي که به ايشان رسيد، اجابت کردند؛ (و هنوز زخمهاي ميدان احد التيام نيافته بود، به سوي ميدان «حمرار الاسد» حرکت نمودند؛) براي کساني از آنها، که نيکي کردند و تقوا پيش گرفتند، پاداش بزرگي است.

اينها کساني بودند که (بعضي از) مردم، به آنان گفتند: «مردم [= لشکر دشمن ] براي (حمله به) شما اجتماع کرده‌اند؛ از آنها بترسيد!» اما اين سخن، بر ايمانشان افزود؛ و گفتند: «خدا ما را کافي است؛ و او بهترين حامي ماست.»

به همين جهت، آنها (از اين ميدان،) با نعمت و فضل پروردگارشان، بازگشتند؛ در حالي که هيچ ناراحتي به آنان نرسيد؛ و از رضاي خدا، پيروي کردند؛ و خداوند داراي فضل و بخشش بزرگي است.

اين فقط شيطان است که پيروان خود را (با سخنان و شايعات بي‌اساس،) مي‌ترساند. از آنها نترسيد! و تنها از من بترسيد اگر ايمان داريد!

کساني که در راه کفر، شتاب ميکنند، تو را غمگين نسازند! به يقين، آنها هرگز زياني به خداوند نمي‌رسانند. (بعلاوه) خدا مي‌خواهد (آنها را به حال خودشان واگذارد؛ و در نتيجه،) بهره‌اي براي آنها در آخرت قرار ندهد. و براي آنها مجازات بزرگي است!

(آري،) کساني که ايمان را دادند و کفر را خريداري کردند، هرگز به خدا زياني نمي‌رسانند؛ و براي آنها، مجازات دردناکي است!

آنها که کافر شدند، (و راه طغيان پيش گرفتند،) تصور نکنند اگر به آنان مهلت مي‌دهيم، به سودشان است! ما به آنان مهلت مي‌دهيم فقط براي اينکه بر گناهان خود بيفزايند؛ و براي آنها، عذاب خوارکننده‌اي (آماده شده) است!

چنين نبود که خداوند، مؤمنان را به همان‌گونه که شما هستيد واگذارد؛ مگر آنکه ناپاک را از پاک جدا سازد. و نيز چنين نبود که خداوند شما را از اسرار غيب، آگاه کند (تا مؤمنان و منافقان را از اين راه بشناسيد؛ اين بر خلاف سنت الهي است؛) ولي خداوند از ميان رسولان خود، هر کس را بخواهد برميگزيند؛ (و قسمتي از اسرار نهان را که براي مقام رهبري او لازم است، در اختيار او مي‌گذارد.) پس (اکنون که اين جهان، بوته آزمايش پاک و ناپاک است،) به خدا و رسولان او ايمان بياوريد! و اگر ايمان بياوريد و تقوا پيشه کنيد، پاداش بزرگي براي شماست.

کساني که بخل مي‌ورزند، و آنچه را خدا از فضل خويش به آنان داده، انفاق نمي‌کنند، گمان نکنند اين کار به سود آنها است؛ بلکه براي آنها شر است؛ بزودي در روز قيامت، آنچه را نسبت به آن بخل ورزيدند، همانند طوقي به گردنشان مي‌افکنند. و ميراث آسمانها و زمين، از آن خداست؛ و خداوند، از آنچه انجام مي‌دهيد، آگاه است.

خداوند، سخن آنها را که گفتند: «خدا فقير است، و ما بي‌نيازيم»، شنيد! به زودي آنچه را گفتند، خواهيم نوشت؛ و (همچنين) کشتن پيامبران را بناحق (مي‌نويسيم)؛ و به آنها مي‌گوييم: «بچشيد عذاب سوزان را (در برابر کارهايتان!)»

اين بخاطر چيزي است که دستهاي شما از پيش فرستاده (و نتيجه کار شماست) و بخاطر آن است که خداوند، به بندگان (خود)، ستم نمي‌کند.

(اينها) همان کساني (هستند) که گفتند: «خداوند از ما پيمان گرفته که به هيچ پيامبري ايمان نياوريم تا (اين معجزه را انجام دهد:) يک قرباني بياورد، که آتش [= صاعقه آسماني‌] آن را بخورد!» بگو: «پيامبراني پيش از من، براي شما آمدند؛ و دلايل روشن، و آنچه را گفتيد آوردند؛ پس چرا آنها را به قتل رسانديد اگر راست مي‌گوييد؟!»

پس (اگر اين بهانه‌جويان،) تو را تکذيب کنند، (چيز تازه‌اي نيست؛) رسولان پيش از تو (نيز) تکذيب شدند؛ پيامبراني که دلايل آشکار، و نوشته‌هاي متين و محکم، و کتاب روشني‌بخش آورده بودند.

هر کسي مرگ را مي‌چشد؛ و شما پاداش خود را بطور کامل در روز قيامت خواهيد گرفت؛ آنها که از آتش (دوزخ) دور شده، و به بهشت وارد شوند نجات يافته و رستگار شده‌اند و زندگي دنيا، چيزي جز سرمايه فريب نيست!

به يقين (همه شما) در اموال و جانهاي خود، آزمايش مي‌شويد! و از کساني که پيش از شما به آنها کتاب (آسماني) داده شده [= يهود]، و (همچنين) از مشرکان، سخنان آزاردهنده فراوان خواهيد شنيد! و اگر استقامت کنيد و تقوا پيشه سازيد، (شايسته‌تر است؛ زيرا) اين از کارهاي مهم و قابل اطمينان است.

و (به خاطر بياوريد) هنگامي را که خدا، از کساني که کتاب (آسماني) به آنها داده شده، پيمان گرفت که حتما آن را براي مردم آشکار سازيد و کتمان نکنيد! ولي آنها، آن را پشت سر افکندند؛ و به بهاي کمي فروختند؛ و چه بد متاعي مي‌خرند؟!

گمان مبر آنها که از اعمال (زشت) خود خوشحال مي‌شوند، و دوست دارند در برابر کار (نيکي) که انجام نداده‌اند مورد ستايش قرار گيرند، از عذاب (الهي) برکنارند! (بلکه) براي آنها، عذاب دردناکي است!

و حکومت آسمانها و زمين، از آن خداست؛ و خدا بر همه چيز تواناست.

مسلما در آفرينش آسمانها و زمين، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‌هاي (روشني) براي خردمندان است.

همانها که خدا را در حال ايستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابيده‌اند، ياد مي‌کنند؛ و در اسرار آفرينش آسمانها و زمين مي‌انديشند؛ (و مي‌گويند:) بار الها! اينها را بيهوده نيافريده‌اي! منزهي تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!

پروردگارا! هر که را تو (بخاطر اعمالش،) به آتش افکني، او را خوار و رسوا ساخته‌اي! و براي افراد ستمگر، هيچ ياوري نيست!

پروردگارا! ما صداي منادي (تو) را شنيديم که به ايمان دعوت مي‌کرد که: «به پروردگار خود، ايمان بياوريد!» و ما ايمان آورديم؛ پروردگارا! گناهان ما را ببخش! و بديهاي ما را بپوشان! و ما را با نيکان (و در مسير آنها) بميران!

پروردگارا! آنچه را به وسيله پيامبرانت به ما وعده فرمودي، به ما عطا کن! و ما را در روز رستاخيز، رسوا مگردان! زيرا تو هيچ‌گاه از وعده خود، تخلف نمي‌کني.

خداوند، درخواست آنها را پذيرفت؛ (و فرمود:) من عمل هيچ عمل‌کننده‌اي از شما را، زن باشد يا مرد، ضايع نخواهم کرد؛ شما همنوعيد، و از جنس يکديگر! آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانه‌هاي خود بيرون رانده شدند و در راه من آزار ديدند، و جنگ کردند و کشته شدند، بيقين گناهانشان را مي‌بخشم؛ و آنها را در باغهاي بهشتي، که از زير درختانش نهرها جاري است، وارد مي‌کنم. اين پاداشي است از طرف خداوند؛ و بهترين پاداشها نزد پروردگار است.

رفت و آمد (پيروزمندانه) کافران در شهرها، تو را نفريبد!

اين متاع ناچيزي است؛ و سپس جايگاهشان دوزخ، و چه بد جايگاهي است!

ولي کساني (که ايمان دارند، و) از پروردگارشان مي‌پرهيزند، براي آنها باغهايي از بهشت است، که از زير درختانش نهرها جاري است؛ هميشه در آن خواهند بود. اين، نخستين پذيرايي است که از سوي خداوند به آنها مي‌رسد؛ و آنچه در نزد خداست، براي نيکان بهتر است!

و از اهل کتاب، کساني هستند که به خدا، و آنچه بر شما نازل شده، و آنچه بر خودشان نازل گرديده، ايمان دارند؛ در برابر (فرمان) خدا خاضعند؛ و آيات خدا را به بهاي ناچيزي نمي‌فروشند. پاداش آنها، نزد پروردگارشان است. خداوند، سريع الحساب است. (تمام اعمال نيک آنها را به سرعت حساب مي‌کند، و پاداش مي‌دهد.)

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! (در برابر مشکلات و هوسها،) استقامت کنيد! و در برابر دشمنان (نيز)، پايدار باشيد و از مرزهاي خود، مراقبت کنيد و از خدا بپرهيزيد، شايد رستگار شويد!