موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران
موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران
فلسفه و احکام خمس(1)
منبع:سایت فرهنگی اجتماعی موسسه قرآن و عترت اسوه تهران
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم
فلسفه و احکام خمس
قسمت اول
يكى از تكاليف اقتصادى مسلمانان، پرداختن خمس است؛ خمس در لغت به معناى (يك پنجم ) و در اصطلاح فقه عبارت از يك پنجم از درآمد و غنيمت است كه بايد طبق شرايط خاصى پرداخت شود.(1)احكام اسلامى براساس مصلحت ها و مفسده هايى است و هيچ گاه اين احكام بى حساب مقرّر نگرديده است. حكمت و فلسفه بخش قابل ملاحظه اى از احكام اسلامى در آيات و روايات توضيح داده شده است؛ بخش ديگر آن را نيز عقل آدمى با كمك علم و تجربه در گذر زمان مى تواند دريابد. بنابراين وجوب خمس نيز براساس مصلحت يا مصلحت هايى است كه در حقيقت آن موجود است. چنان كه در برخى از روايات به آن اشاره شده است. به عنوان نمونه امام صادق علیه السلام درباره علّت دريافت خمس از مردم مى فرمود: (2)«من با اين كه از بيشتر اهل مدينه داراترم، يك درهم (خمس) را هم از شما مى گيرم و از اين كار قصدى جز پاك شدن شما ندارم.» چنان كه از حديث شريف استفاده مى شود اهل بيت علیهم السلام از نظر معيشت و گذران زندگى هيچ نيازى به كمك ديگران ندارند و فلسفه اصلى خمس، اداره حكومتى است كه آن بزرگواران بايد در رأس آن قرار گيرند و مردم را به سوى پاكى رهنمون شوند. برهمين اساس است كه در بعضى از روايات از خمس به عنوان (حق امارت و حكومت) ياد شده است. حضرت على علیه السلام مى فرمايد: « آنچه خداى عالم از اسباب و راه هاى معيشت و زندگى مخلوقات در قرآن بيان فرموده پنج چيز است .كه عبارتند از: جهت امارت و حكومت، عمران و آبادانى، اجاره، تجارت و صدقات. اما جهت امارت و حكومت، همان خمس است كه خداوند تعالى (درباره اش) فرمود(3): « وَاعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَىْءٍ فَاَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِى الْقُرْبى وَالْيَت امى وَالْمَس اكي نِ...» (بدانيد هر چيزى را كه به غنيمت گرفتيد خمس آن از آنِ خداوند، پيامبر، خويشاوندان پيامبر، يتيمان و مسكينان است.) با توجه به اين حديث شريف و آيه شريفه، خمس در درجه اول مال خداست (4) كه در نظام حكومتى الهى در اختيار مقام رسالت و امامت قرار مى گيرد و در زمان غيبت به ولى فقيه، مجتهد جامع الشرايط، عالم باللّه و امين بر حلال و حرام الهى سپرده مى شود تا در راه مصالح مسلمانان، توسعه و ترويج فرهنگ و معارف اسلامى، تبليغات، ايجاد سازمان هاى دفاعى و غيره مصرف كند. از اين رو، اداره شئون مقام ولايت، امامت و رهبرى، تقويت مراكز دينى و اسلامى، تقويت بنيه اقتصادى حكومت اسلامى، تضمين استقلال آن، رفع محروميت ها و نيازمندى هاى جامعه (به ويژه سادات) و... از آثار و بركات خمس خواهد بود. امام رضا علیه السلام فرمود(5): «اِنَّ الْخُمْسَ عَوْنُن ا عَلى دينِنا وَ عَلى عَي الا تِنا وَ عَلى مَو الي نا» (همانا خمس كمكى بر دين [و اهداف دينى ]، خاندان و دوستان ماست. ) از همين رهگذر، مؤمنان نيز بايد براى برپايى و نشر آيين خود مايه بگذارند و با پرداخت خمس اموال خود حكومت اسلامى را در اداره كشور و استقلال آن در تمام زمينه هاى فرهنگى، اقتصادى، سياسى و نظامى يارى نمايند.
جهت خواندن ادامه این مطلب کیو آر کد را از قسمت تصویر اسکن نمایید و یا به لینک زیر مراجعه کنید:
https://osveh.org/fa/zndgy-khwb/pages-2/ahkam-bndgy/flsfh-w-ahkam-khms-1
